Page 161 - kennis en praktijk in de gehandicaptenzorg

De betekenissen die mensen geven, worden niet alleen bepaald door wat iemand waar- neemt en bedenkt, maar ook voelt. Bovendien wordt de betekenis beïnvloed door be- tekenissen die mensen in voorgaande interacties hebben ontwikkeld. Betekenissen liggen daardoor niet vast, maar veranderen voortdurend door de interactie tussen en in mensen.
Kennis met een grote K heb ik voorgesteld als gestolde symbolen, waarvan de beteke- nis niet continu verandert door de interactie tussen en in mensen, maar gestold is door er een vaste betekenis aan toe te kennen. Daardoor kan deze kennis worden vast- gelegd en overgedragen, waarbij iedereen er in principe dezelfde betekenis aan geeft. Mensen kunnen daardoor beschikken over veel meer betekenissen dan die ze ontwik- kelen in interactie met hun omgeving en in zichzelf, omdat ze ook kunnen putten uit bijvoorbeeld methodieken, richtlijnen en onderzoeksrapporten. Daarnaast kan Kennis met een grote K de ontwikkeling van kennis met een kleine k stimuleren door mensen op een andere manier naar iets te laten kijken en aan het denken te zetten. Wanneer Kennis met een grote K echter de overhand krijgt, slaan mensen geen acht op wat niet door deze kennis wordt verklaard. Door uit te gaan van een samenspel tussen kennis met een grote en een kleine k kan dat worden voorkomen.
Daarnaast heb ik laten zien hoe in de interactie in en tussen mensen patronen ont- staan en veranderen, doordat mensen structuur aanbrengen in hun denken. Die pa- tronen bestaan niet alleen uit routines in hoe mensen handelen, maar ook uit opvat- tingen over bijvoorbeeld jezelf en de ander. Mensen kunnen in situaties terechtkomen waarin deze patronen niet voldoen. Om daarmee om te kunnen gaan, moeten zij be- staande betekenissen loslaten en nieuwe ontwikkelen door interacties met hun omge- ving en in zichzelf. Naarmate mensen vaker met dit soort situaties te maken krijgen, hoe bedrevener ze worden om dat te doen. Dat heeft onder meer te maken met dat hun vertrouwen toeneemt, waardoor ze makkelijker bestaande betekenissen kunnen los- laten zonder bij voorbaat daar al een andere invulling aan te kunnen geven.
Ik heb bovendien laten zien hoe in de ontwikkeling van kennis met een kleine k ook
sprake is van ethische complexiteit, doordat deze mede wordt bepaald door hoe ie-
mand naar zichzelf en anderen kijkt. Patronen in het denken worden daarbij onder
meer beïnvloed door macht, angst om te worden uitgesloten, de verleiding van zaken
als geld en status, en de moeite die mensen kunnen hebben om om te gaan met gevoe-
lens van schaamte, onzekerheid en kwetsbaarheid, die anderen bij hen oproepen. Deze
factoren kunnen ertoe leiden dat mensen geneigd zijn om vast te houden aan be- 7 staande betekenissen, en vraagstukken te vermijden waarvoor deze betekenissen te- kortschieten.
Het samenspel en handelingsverlegenheid
De laatste deelvraag betreft of het medewerkers kan helpen om om te gaan met han- delingsverlegenheid, als zij deze bekijken vanuit het perspectief van het samenspel tussen kennis met een kleine en een grote k. Om deze vraag te beantwoorden heb ik onderzoek gedaan naar de implementatie van een nieuwe werkwijze. Dat onderzoek
163