Page 67 - POLITIEK OF MANAGEMENT?

VIER PERSPECTIEVEN OP OPENBAAR BESTUUR
Hij onderscheidt drie eisen aan de rechtsstaat: gebondenheid aan het recht
(legaliteit), rechtszekerheid en (sociale) rechtvaardigheid. Bij rechtvaardigheid
vooral op de materiële facetten van de rechtsstatelijkheid als sociale rechtvaardigheid: “De overheid heeft mede tot taak, te verhinderen dat het
genot van de klassieke vrijheden wordt verhinderd door sociaaleconomische omstandigheden” (p. 94). Deze dimensie van rechtsstatelijkheid past beter in 2 het maatschappelijk perspectief. Voor het juridisch perspectief richten wij ons
primair op de gebondenheid aan het recht (legaliteit) en op rechtszekerheid en rechts(on)gelijkheid.
2.4.2 Legaliteit
Wij verkennen nader hoe het handelen van de overheid is verankerd in het recht. Het rechtsstatelijk legaliteitsbeginsel betekent dat het optreden van de overheid moet berusten op een wettelijke grondslag (Burkens, Kummeling, Vermeulen & Widdershoven, 2012). Alleen dan kan er sprake zijn van rechtmatig overheidshandelen (Bovens, ’t Hart & Van Twist, 2012). Onder het politieke perspectief werd stilgestaan bij de legitimiteit van het openbaar bestuur. Daar lag de nadruk op het democratisch karakter van het politieke proces en het maatschappelijke draagvlak daarvoor. Een meer formalistische bron van legitimiteit is echter legaliteit. De term is afgeleid van het Latijnse woord ‘Lex’, wat betekent ‘wet’. In de zin van legaliteit is een kenmerk van legitimiteit dat de besluitvorming en het beleid niet in strijd zijn met wet- en regelgeving (Morris, 1998, p. 103). Het legaliteitsbeginsel begrenst de overheidssturing: ”... deze fundamentele norm van ons constitutionele recht eist dat alle overheidsmaatregelen die ingrijpen in de rechten en vrijheden van burgers, direct of indirect berusten op de wet” (Hirsch Ballin, 1987, p. 91). Als de legitimiteit van ons bestuur berust op het rationeel-legale karakter daarvan, dan is legaliteit zelfs een of dé bron van legitimiteit (Zouridis, 2009, p. 291). Zouridis (2009) laat echter zien dat in de huidige tijd legaliteit (hoewel een bron van) geen garantie biedt voor legitimiteit. In het huidige tijdsgewicht lijkt legaliteit zelfs aan gewicht in te boeten: “Kennelijk is het voor de meeste burgers en politici belangrijker dat de staat problemen effectief aanpakt dan de vraag of de staat zich daarin voldoende houdt aan de rechtstatelijke spelregels” (p. 292).
Ook een bedrijf dient zich als rechtspersoon te gedragen in overeenstemming met de wet. Daarbij gaat het vooral om het nalaten van handelingen die strijdig
65