Page 98 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hoofdstuk 2
Uit de inventarisatie van Brokamp blijkt dat vooral in Overijssel veel landweren hebben gelegen.137 Verschillende van deze landweren lagen op de grenzen van Salland-Gelderland, Twente-Borculo, Twente-Munster, Twente-Bentheim en Salland-Bentheim. Dit waren dus de verdedigingslinies van de grenzen van het prinsbisdom. Het is dan ook niet verwonderlijk dat we in dit stelsel van landweren kasteelterreinen aantreffen, namelijk het Bolwerk bij Deventer, Koerhuis, Yperenberg, Swormertoren, Waardenborg, Arkelstein, de Slingeborg en Venebrugge.
De ligging van de Deventer landweer en de daaraan gekoppelde Sallandse landweer is in 2013 zo goed mogelijk door Brokamp gereconstrueerd.138 Rondom de stad- en grenslandweren van Deventer lagen in de landweerdoorgangen diverse versterkingen, namelijk het Bolwerk, Koerhuis en Yperenberg. Aan de oostzijde sloot de stadlandsweer aan op de Sallandse landweer die aanvankelijk tussen Deventer en Holten was gelegen, maar in opdracht van bisschop Frederik van Blankenheim is uitgebreid richting Westervlier. Het doel van deze landweer was om de grens met Gelre af te sluiten. In deze landweer lagen drie kasteelterreinen, namelijk de Swormertoren, Arkelstein, en de Waardenborg.
Tussen Westervlier en Haaksbergen werd de Sallandse landweer voorgezet met de Twentse- Borculose landweer.139 Deze grenslandweer is waarschijnlijk tijdens het episcopaat van Frederik van Blankenheim aangelegd, want in deze periode is er op last van de Sallandse hoofdsteden bij Diepenheim een landweer gegraven, zo blijkt uit kostenposten uit de Deventer kameraarsrekeningen.140 Hoe het tracé van deze landweer precies heeft verlopen, is niet duidelijk. Ter hoogte van Buurse zijn diverse landweertracés waargenomen die mogelijk verband houden met de Twentse-Borculose landweer.141 Voor zover bekend lagen er geen kasteelterreinen in deze landweer.
Van de Twentse-Munsterse landweer is een kaart opgetekend in opdracht van de Munsterse overheid in 1767.142 Deze landweer is echter niet door de bisschop van Utrecht aangelegd maar door de bisschop van Munster en diende dus eigenlijk tegen het Sticht.143 Ter hoogte van het Twentse Duivengoor bij Broekheurne zijn nog tracés waarneembaar op het AHN 2. In het Aamsveen ten zuiden van Enschede ligt in deze verdedigingslinie het kasteelterrein Hölterhof. Vanaf dit terrein zou deze landweer hebben doorgelopen richting het noordelijke Oldenzaalse veen. Deze restanten zijn nu niet meer zichtbaar.144 Tussen het tracé bij Broekheurne, op de grens met Altstätte en de Hölterhof, zal naar verwachting het Aamsveen zelf als barrière hebben gediend en was er dus geen wal nodig.
Op de grens met het graafschap Bentheim zijn ook restanten van landweren gevonden, zoals bij Overdinkel, Losser, de Lutte en Beuningen. 145 Ten oosten van Oldenzaal is bekend dat de landweer onderdeel uitmaakte van de Bentheimse grenslandweer evenals het gedeelte ter hoogte van De Lutte. Beide landweren zijn in opdracht van de graaf van Bentheim verrezen.146 Op deze locaties zijn echter geen kasteelterreinen bekend.
137 Brokamp 2007b.
138 Brokamp 2013b.
139 Brokamp 2007b: 208-209, 216-217.
140 De Meyer 1971: 17, 492-494 in 1400 is de Deventernaar Bertold van Bakerweerde bezig met bouwwerkzaamheden en in 1410 is hij samen met Bruen van Hederike bezig met het maken van een landweer.
141 Brokamp 2007: 200-201.
142 Ten Hove 2012: 154.
143 Ten Hove 2012: 154-155.
144 Brokamp 2007: 212.
145 Brokamp 2007: 192-195, 224-225, 225-228, 232-233, 234-235; Olde Meierink 1980: 88-89.
146 Ten Hove 2012: 126 Olde Meierink 1980: 88-89.
96