Page 100 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hoofdstuk 2
binnenlandweren en landweer-wegversperringen voor, maar of kastelen daar onderdeel van uitmaakten is onbekend.153
Figuur 2.12: Reconstructie van het laatmiddeleeuwse landweertracé van de Blankeweer bij Noordlaren met daarop de locaties van twee omgrachte terreinen. Goed te zien is hoe de landweer een weg afsluit, in dit geval de vrije Koningsweg (NW-ZO lopende weg ter hoogte van het toponiem Blankeweer) tussen Groningen en Drenthe.
Het valt op dat de meeste van de te dateren landweer-kasteelcombinaties tussen 1350 en 1420 zijn gebouwd, namelijk de Sallandse landweer, de Rouwe Slinge en de Blankeweer. In al deze gevallen bestaan de nog zichtbare landweerrestanten uit dubbele wallen en greppels. De Overstichtse landweren zijn aangelegd in terreinen waar in de late middeleeuwen geen natuurlijke barrières aanwezig waren. Zij sloten dus de doorgang door niet-moerassige gebieden af. Als vorm van het grachtenstelsel heeft men voor het Bolwerk bij Noordlaren, het Bolwerk bij Deventer en het Koerhuis gekozen voor een ronde of ovale vorm. De Swormertoren bestond uit een ronde toren omringd door een driehoekige ringmuur, maar het is niet duidelijk of de gebouwen werden omgeven door een gracht. In de Yperenberg is geen ronde vorm verwerkt in de architectuur. De Waardenborg had een rechthoekig grachtenstelsel en Arkelstein werd beschermd door een rechthoekig meervoudig wallen- en grachtenstelsel, waarvan een deel nog op het AHN2 aan de zuidoostzijde zichtbaar is.
De hoofdburcht
Binnen de groep van middeleeuwse kasteelterreinen in het Oversticht kwamen vijf verschillende verschijningsvormen van de middeleeuwse hoofdburcht voor, te weten: (1) hoofdburchten omgeven door een ringwal; (2) hoofdburchten op een ronde heuvel die oorspronkelijk meer dan 3 meter hoog was (motte); (3) hoofdburchten omgeven door een ronde of ovalen ringmuur; (4) hoofdburchten omgeven door een vierkante of rechthoekige ommuring; en (5) hoofdburchten met een (zaal)toren.
153 Brokamp 2007: voor de inventarisatie in Overijssel, Drenthe, Friesland en Groningen. 98