Page 75 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Cartografische bronnen
Voor de precieze lokalisering van de kastelen, de analyse van de landschappelijke situering
en voor het onderzoeken van de relatie met politieke grenzen, historische nederzettingen, historische wegen en waterlopen, infrastructuur en centrale plaatsen zijn goede cartografische bronnen onmisbaar. Uit de middeleeuwen zelf zijn geen kaarten van het Oversticht bewaard gebleven. We zijn daarom aangewezen op het gebruik van historische
kaarten uit de zestiende tot en met twintigste eeuw. Deze kunnen van grote waarde zijn
omdat de topografie op deze kaarten tal van relicten van de voorafgaande middeleeuwse 2 situatie toont. Kasteelterreinen, grachtenstelsels, interregionale routes, nederzettingskernen, verkavelingspatronen en toponiemen kennen vaak een sterke continuïteit, waardoor een retrospectieve reconstructie van de laatmiddeleeuwse situatie kansrijk is. Uiteraard dient wel
kritisch met de desbetreffende kaarten te worden omgegaan, want er moet altijd rekening worden gehouden met de mogelijkheid van tussentijdse dynamiek. In tabel 2.1 staat het overzicht van de cartografische bronnen die bij het vervaardigen van catalogus en database gebruikt zijn.
11-03-2016 Tabel 2.1. Overzicht van de geraadpleegde cartografische bronnen.
Onderzoeksmethoden
Samenstelling catalogus en database
Het fysieke territoriale landschap
Kaart
Christiaan ‘sGrooten Madrileense atlas Bartoldus Wicheringe
Cornelis Pijnacker
Nicolaas Ten Have
Nicolaus Visscher van Groningen Topografisch-militaire Kaart 1:50000
Geomorfologische kaart van Alterra geraadpleegd
Palaeogeographical maps of the Netherlands
Bodemkaart
AHN 2
Datering
1592
1616
1634
1650 1680-1690 1850-1864
geraadpleegd op 11-03-2016
geraadpleegd op 11-03-2016
geraadpleegd op 11-03-2016
geraadpleegd op
Kaartbladen
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
n.v.t.
6-8, 11-13, 15-18, 20-23, 26-29, 32-35, 39-41
online; n.v.t. online; n.v.t. online; n.v.t. online; n.v.t.
Om de Overstichtse kasteelterreinen te inventariseren hebben we in eerste instantie bestaande overzichten, databases en catalogi doorzocht. Daarbij is dankbaar gebruik gemaakt van het Kastelenlexicon van de Nederlandse Kastelenstichting (NKS).94 In dit lexicon hebben medewerkers van de NKS voor alle Nederlandse kastelen per burcht de bestaande historische, archeologische, bouwhistorische en iconografische kennis samengevat. De door de Nederlandse Kastelenstichting gehanteerde kasteeldefinitie is echter op andere criteria gebaseerd dan onze werkdefinitie en is daarom voor dit onderzoek niet volledig dekkend. De lexiconbeschrijvingen die wel aan onze criteria voldoen, bevatten overigens niet altijd alle informatie. Dat komt vooral omdat sommige beschrijvingen nog niet voltooid of vernieuwd zijn.
Behalve het Kastelenlexicon is het archeologische datasysteem van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), het zogenoemde Archis II, geraadpleegd. Deze online database geeft in principe alle archeologische waarnemingen en beschermde monumenten weer van heel Nederland. Archis II heeft als pluspunt dat verwijzingen naar publicaties over het
van de kastelen Eerde, Laar, Ter Molen en -waarschijnlijk onterecht- Gerner. Zie de catalogus over deze kastelen.
94 https://www.kastelen.nl/start-kastelenlexicon-nederland.php.
73