Page 76 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hoofdstuk 2
betreffende object zijn opgenomen in de beschrijving. Soms konden deze publicaties direct online worden ingezien via de functie Live-LINK van Archis II. Gedurende de loop van dit promotieonderzoek ging de RCE over op de nieuwe software Archis III en was Archis II met de achterliggende bestanden in Live-Link niet meer toegankelijk.95 Hoewel de RCE in Archis III ook veel data heeft verwerkt, is deze dataset (nog) niet zo volledig als Archis II. Daarom hebben we voor elk terrein aanvullend het datasysteem DANS-easy doorzocht, omdat hier de meest recentste archeologische rapporten uit de commerciële archeologie te vinden zijn die niet altijd staan vermeld in Archis III.
Onmisbaar voor de inventarisatie zijn overzichtspublicaties waarin alle bekende havezaten en andere huizen van stand zijn beschreven, zoals die van Bos et al. in Drenthe en van Gevers en Mensema in Overijssel.96 Omdat een deel van de havezaten is voortgekomen uit een adellijk stamkasteel, kan door het bestuderen van deze boeken een overzicht worden verkregen van de huizen die een mogelijke middeleeuwse ouderdom hebben. Daarnaast bieden de beschrijvingen veel informatie over vooral de stand van historische kennis over deze huizen en hun bewoners.
Tot slot zijn de hiervoor behandelde historische bronnen doorgenomen om vast te stellen of er melding wordt gemaakt van kastelen die niet in voornoemde databestanden worden genoemd maar wel onder de werkdefinitie van kasteel vallen. Dit resulteerde eveneens nieuwe terreinen op zoals Mastenbroek-Ludiken, Mastenbroek- Bertold, Wezenberg en Westenrode.
De inventarisatie leverde in totaal 134 terreinen op. De volgende stap was om al deze terreinen in een catalogus en in een database te ordenen. Het verschil tussen deze twee datasets is dat de catalogus bestaat uit beschrijvingen van de bestaande kennis over de terreinen, terwijl in de database deze kennis op dusdanige wijze is verwerkt dat deze geschikt is voor statistische en ruimtelijke analyses. De catalogus bestaat voor elk kasteel en mogelijk kasteel uit een beschrijving waarin eerst voor elke site een korte introductie van de landschappelijke situering en de tegenwoordige terreingesteldheid wordt gegeven. Daarop volgt een administratief gedeelte waarin de coördinaten, naam, toponiem en gemeente staan vermeld. Dit gedeelte wordt gevolgd door een deel waarin de stand van kennis over archeologie, bouwgeschiedenis, iconografie en geschiedenis per discipline worden beschreven. Tot slot worden in het gedeelte ‘datering’ de oudste bekende datering en de einddatering gegeven.
Na de vervaardiging van de catalogus zijn diverse kenmerken van de terreinen verwerkt in een Excel-database (bijlage 2.1). Elke Excel-rij begint eerst met de naam en de coördinaten van de site. Vervolgens is er met ‘ja’ of ‘nee’ aangegeven of er archeologische, bouwhistorische, iconografische of historische bronnen beschikbaar zijn over de site. Zo kan inzicht worden verkregen in de kwantiteit van de bronnen. Daarna is de eerst bekende eigenaar ingevuld, gevolgd door de oudst bekende datering en – indien we te maken hebben met een site van een adellijke familie die zich naar haar bezit heeft genoemd – de oudste vermelding van deze familie. Aansluitend volgt een classificatie van de site als kasteel of mogelijk kasteel op basis van onze werkdefinitie. Daaropvolgend wordt, indien dit kan worden bepaald, de hoofdfunctie van het kasteel vermeld. In het aansluitende gedeelte worden de architectuurvormen besproken, gevolgd door een gedeelte waarin de waargenomen bouwmaterialen staan opgesomd. Tevens wordt de ligging van site beschreven met betrekking tot de terreinvorm (geomorfologie) en de samenstelling van de bodem. Tot slot wordt aangegeven of de kastelen ook een stelsel met meervoudige wallen en grachten hadden.
Landschapsreconstructie
Het doel van de landschapsreconstructie was om bij benadering een voor het Oversticht vlakdekkende kaart te maken waarop de verschillende hoofdlijnen van zowel het natuurlijke
95 https://archis.cultureelerfgoed.nl/#/login.
96 Gevers & Mensema 1983; Gevers & Mensema 1995; Gevers et al. 2004; Bos et al. 1989; Formsma et al. 1973; Von Bruch 1962.
74