Page 286 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hoofdstuk 5
De archivaris en historicus Wiebe J. Formsma publiceerde in 1935 een artikel over het politiek functioneren van de graaf van Goor.7 Hij stelt daarin op grond van oorkonden dat deze graaf Twente in leen hield van de bisschop van Utrecht. Kasteel Goor en het graafschap Twente hoorden volgens Formsma bij elkaar. De genealoog Jan de Groot publiceerde twee jaar later onderzoek over de familiebindingen van het Goorse gravenhuis.8 Volgens hem onderhielden verschillende generaties nauwe contacten met de bisschop. Deze graaf functioneerde als beschermvoogd (advocatus) van het Sticht, een ambt dat hij erfelijk in leen had. De eerste bekende advocatus was de edelvrije Luizo. Hij wordt omstreeks 1058 genoemd. De toenaam ‘van Goor’ verschijnt pas omstreeks 1150. Na de verwoesting van kasteel Goor, die volgens De Groot in 1246 plaatsvond, zou dit geslacht in de mannelijke lijn uitgestorven zijn.9
Archeologisch en historisch onderzoek vanaf 1960
De middeleeuwse overblijfselen van de kastelen zijn pas in 1960 aan een onderzoek onderworpen. Toen liet de castelloloog Jaap G. N. Renaud enkele proefsleuven graven op de zogenoemde Kasteelbelt van Diepenheim.10 Vóór de opgraving dacht Renaud dat de Kasteelbelt een motte was. Nadien kon hij aantonen dat het kasteel van oorsprong een ringwalburcht was.
Adam J. Hulshoff, conservator van het Rijksmuseum Twente, heeft in 1965 en 1966 opgravingen naar Olidam verricht.11 Hij trof de fundamenten van een gebouw aan dat tussen 1400 en 1600 in gebruik is geweest. Het terrein waarop deze gebouwsporen lagen bestond uit een rond burchteiland dat ongeveer 1,60 meter hoog was en een diameter had tussen de 14,50 en 18 meter.12 Daaromheen lag een gracht met een oorspronkelijke breedte tussen de 15 en 20 meter. Deze stond in verbinding met de Poolbeek.13
Het historisch onderzoek kreeg een nieuwe impuls door toedoen van Hulshoff. Hij transcribeerde en publiceerde de Twentse schattingsregisters uit 1475.14 Deze publicatie heeft de aanleiding gevormd tot nieuwe lokale studies over de vroegere bezitsverhoudingen in dit deel van Zuidwest-Twente. Zo onderzocht de amateurhistoricus Jan van der Veen het middeleeuws grondbezit in Diepenheim. Hij concludeerde dat er niet twee maar drie opeenvolgende kastelen Diepenheim hebben bestaan en dat het tot dusverre onbekende oudste kasteel heeft gelegen bij boerderij De Horde ten zuidoosten van Diepenheim.15 In 2001 is veldonderzoek verricht naar dit vermeende eerste kasteel Diepenheim, met negatief resultaat, want bij De Horde is geen kasteelterrein aangetoond.16
Archeologisch onderzoek in de jaren tachtig leidde in combinatie met historisch onderzoek tot nieuwe inzichten in de oorsprong van Goor.17 In 1985 publiceerde de toenmalige provinciaal archeoloog Ad D. Verlinde een nieuwe interpretatie van de stichting van de stad Goor op Het Schild (de naam voor het stadje Goor).18 Op basis van diverse proefsleuven aldaar concludeerde Verlinde dat de verhoging op Het Schild grotendeels door mensenhanden tot stand is gekomen. De kern is weliswaar een paraboolduin, maar de holle binnenzijde van dit duin was volgens hem in de tweede helft van de dertiende eeuw dichtgeschoven, zodat men een platform kon creëren voor de stadsstichting. Vondstmateriaal van vóór 1250 heeft Verlinde niet aangetroffen. Hij concludeert dan ook dat Het Schild niet de oudste stad Goor kan zijn, zoals Ten Doesschate eerder had gesteld in zijn artikel over de oorsprong van Goor.
7 Formsma 1935.
8 De Groot 1937: 389-390. In bijlage II heeft De Groot voor de reconstructie van de Goorse stamboom
ook verdachte oorkonden gebruikt en plaatst daarom de vermelding van Hugo al omstreeks 1024. 9 De Groot 1937.
10 Renaud 1960; Hulshoff 1966.
11 Renaud 1960; Hulshoff 1966.
12 Hulshoff 1965.
13 Hulshoff 1965: 144.
14 Hulshoff 1968.
15 Van der Veen 1960.
16 Schorn 2001.
17 Kolks & Verlinde 1991.
18 Verlinde 1985.
284