Page 25 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

elite bestond voor de Schotse kastelen.45 Tijdens de negentiende eeuw kreeg volgens hem
het kasteel in bredere kringen aandacht, onder meer omdat de gotische stijlkenmerken 1 van de middeleeuwse burchten veelvuldig werden gebruikt in nieuwe landhuizen van die
tijd. Door deze belangstelling voor middeleeuwse architectuur kwam ook de academische
interesse in de kasteelarchitectuur op gang. Dit leidde volgens Oram tot publicaties waarin de
nadruk vooral op architectuur, typologie en datering lag. De beeldvorming over het kasteel
in deze periode noemt Oram de Wiggish tradition. Kastelen werden gezien als locaties van
waaruit roofridders de lokale boeren lastigvielen, waarmee buitenlandse overheersers het ingenomen land probeerden te domineren en als plekken waarop de verarmde lokale adel
zich terugtrok om aan geweld van bijvoorbeeld de Highlanders te ontkomen. De Wiggish
tradition staat symbool voor de ontwikkeling van de middeleeuwse Schotse barbarij naar
de vanuit Engeland aangestuurde civilisatie aan het begin van de zeventiende eeuw.
In tegenstelling tot de Ieren, die alles wat met de Engelse overheersing te maken had probeerden weg te drukken, dikten de Schotten juist dit beeld aan, aangezien het symbool
stond voor geharde Keltische krijgers.46
Tot ongeveer 1960 werd volgens Oram deze Wiggish tradition aangehangen door Schotse onderzoekers, die vooral een achtergrond in architectuur en archeologie hadden. Na 1960 kregen ook historici steeds meer interesse in kastelen. Zij legden het accent meer op de sociale organisatie van de burchten en hun symboliek. Ook hadden zij aandacht voor de politieke en economische functies. Studies waarin geschiedenis en archeologie met elkaar werden gecombineerd zijn volgens Oram echter schaars. Rond 1980-1990 waren veel archeologen en architectuurhistorici vooral bezig met de voortzetting van het klassieke architectuuronderzoek met de nadruk op datering, vorm en functie.47
Oram stelt dat vanaf het jaar 2000 de ideeën van de Engelse onderzoekers Coulson en Johnson geleidelijk aan zijn geïntegreerd in het Schotse onderzoek. Oram meent echter dat deze methodologieën dienen te worden omgezet naar de Schotse situatie. Hij pleit in zijn artikel voor een aanpak waarin sociale, culturele, economische en politieke patronen en processen worden gebruikt als kader voor de analyse van de architectuur en het omringende landschap.48
Duitsland
Om een indruk te krijgen van de Duitse onderzoekstraditie kunnen we gebruik maken van diverse historiografische overzichten. De archeoloog en historicus Joachim Zeune heeft in een hoofdstuk de grote lijnen voor de gehele Duitse onderzoekstraditie beschreven tot 1999.49 Daarna zijn in 2008 in de congresbundel van Château Gaillard diverse artikelen verschenen waarin de onderzoekstraditie van de afgelopen 25 jaar van Duitsland wordt behandeld. De hoogleraar middeleeuwse archeologie Horst Wolfgang Böhme en de directeur van de Duitse kastelenstichting Reinhard Friedrich behandelen daarin de onderzoeksgeschiedenis van volmiddeleeuwse kastelen in West- en Zuid-Duitsland.50 De archeoloog Hans-Wilhelm Heine heeft in dezelfde bundel een bijdrage geschreven over de kastelen in Nedersaksen en aangrenzende gebieden.51 Peter Ettel, hoogleraar middeleeuwse archeologie, publiceerde een overzicht van het Duitse onderzoek naar kastelen uit de vroege middeleeuwen.52
De pioniersperiode: het militair-functionalisme van de negentiende eeuw
De belangstelling voor middeleeuwse kastelen in Duitsland in de achttiende eeuw is lange tijd sterk beïnvloed door de Romantiek. Wetenschappelijke interesse naar dit thema ontstond in de eerste helft van de negentiende eeuw door onderzoekers met een militaire achtergrond. Niet verrassend zochten zij hoofdzakelijk naar militair-functionele verklaringen voor de door
45 Oram 2008.
46 Oram 2008: 350.
47 Oram 2008: 351.
48 Oram 2008: 356-3/57.
49 Zeune 1999.
50 Böhme & Friedrich 2008.
51 Heine 2008.
52 Ettel 2008.
Inleiding
23