Page 107 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

onderzoek op dit moment discutabel. We nemen daarom deze redenering niet over en interpreteren de voorhof van Arkelstein dus als een voorburcht.
De archeologen konden op het voorburchtterrein van Voorst-III sporen van een rechthoekige ommuring vaststellen. Deze voorburcht lag net als de hoofdburcht in het midden van het
stelsel met meervoudige wallen en grachten. Maar uit het verzoeningsverdrag tussen
de bisschop en de heren Van Voorst blijkt dat er naast deze voorburcht nog een tweede voorburcht aanwezig was.170 Er staat namelijk in het verdrag dat de bisschop de hofstede 2 tot Voorst mocht behouden zoals die binnen de buitenste grachten was gelegen benevens
de buitenste voorburcht en het huis, voor zover dit met rode steen van de binnenste voorburcht was bekleed. De term ‘buitenste gracht’, die betrekking zal hebben op het stelsel van meervoudige wallen en grachten van kasteel Voorst, geeft aan dat in de buitenkant van dit stelsel nog een voorburchtterrein moet hebben gelegen. Waarschijnlijk moeten we hier ons een situatie zoals bij Borg Brammelo en mogelijk ook de Waterburcht in Eelde voorstellen waarbij één of twee grachten nog een extra terrein omringen (zie ook figuur 2.9). Het is overigens goed denkbaar dat, indien er sprake is van meer dan één voorburcht bij een kasteel, deze verschillende functies hebben vervuld.
Archeologisch onderzoek naar de andere terreinen leverden geen bouwsporen op. Een mogelijke verklaring voor deze sporenschaarste kan zijn dat de gebouwen op de voorburcht niet zo zwaar en diep gefundeerd waren als de gebouwen van de hoofdburcht, waardoor de resten sneller verdwenen als gevolg van erosie en afgraving.
Bouwmateriaal
Hoewel slechts weinig over is van de Overstichtse kastelen, konden toch verschillende soorten bouwmateriaal worden aangetoond, namelijk:
1. tufsteen;
2. baksteen;
3. Bentheimer zandsteen;
4. hout;
5. zwerfkeien;
6. ijzeroer;
7. Baumberger steen;
8. secundair gebruikt bouwmateriaal
Bij welke kastelen zijn deze materialen waarneembaar, waar komen deze vandaan, voor welke doeleinden werden ze gebruikt en hoelang bleven deze in gebruik?
(1) Tufsteen – Tufsteen is opgebouwd uit steensplinters van andere steensoorten en vulkanisch as dat is samengekit. Het kent daardoor verschillende verschijningsvormen.171 Tufsteen is aangetoond voor de kastelen Hunenborg, Schulenborg, Voorst-III, Buckhorst, Kuinre-I en Vollenhove. In alle gevallen ging het om fragmenten tufsteen die niet meer in oorspronkelijk metselverband lagen zodat we geen verdere uitspraken kunnen doen over het gebruik ervan. Aangezien tufsteen van oorsprong niet voorkomt in het Oversticht moet het materiaal zijn geïmporteerd uit het Eifelgebied.172
(2) Baksteen – Baksteen wordt en werd uit klei vervaardigd. Het baksel had veelal een rode of gele kleur. Deze kleur werd bepaald door de toevoer van de hoeveelheid zuurstof, het kalkgehalte van de klei en de daarin voorkomende ijzerverbindingen.173 Op verschillende kasteelterreinen is het gebruik van baksteen in de middeleeuwen aangetoond, namelijk Arkelstein, Diepenheim-II, Coevorden, Cortinghuis, Echten, Elba, Gronenburg, Kuinre-I, Rechteren, Selwerd, Swormertoren, Ter Molen, Voorst-III, Waardenborg, Werkeren en Zernike. Naar verwachting is baksteen op meer terreinen toegepast, maar alleen bij deze kastelen lagen de bakstenen nog in-situ of beschikken we over bronnen waaruit we het gebruik van
170 ZR I nr. 52.
171 Haslinghuis & Janse 1997: 472. 172 Haslinghuis & Janse 1997: 472. 173 Haslinghuis & Janse 1997: 46.
Het fysieke territoriale landschap
105