Page 95 - kennis en praktijk in de gehandicaptenzorg

op in en op het samenspel tussen kennis met een grote en een kleine k. Daarbij richt ik me op de vraag in hoeverre complexiteit ook een rol speelt in het denken en hande- len van professionals en wat de betekenis daarbij van kennis is. Ik doe dat aan de hand van het werk van Richard Sennett over vakmanschap en de theorie van complexe res- ponsieve processen van Ralph Stacey. Zoals ik zal laten zien sluiten beide nauw aan bij de benadering van Morin en Cilliers van complexiteit en geven ze inzicht in wat de betekenis daarvan is voor de professionele praktijk en de rol van kennis daarin.
5.3.1 Vakmanschap
In The Craftsman beschrijft Sennett (2009) de betekenis van vakmanschap in onze sa- menleving. Vakmanschap staat volgens hem voor een aanhoudend en diepgaand men- selijk verlangen om goed werk te leveren omwille van het werk zelf.
The craftsman represents the special human condition of being engaged. (Sennett, 2009 p. 20)
Vakmensen worden volgens Sennett dus niet door externe factoren, maar door het vak zelf gedreven om dit zo goed mogelijk te doen. Het verlangen om goed werk te leveren, komt volgens Sennett doordat het bijdraagt aan de identiteit van mensen en hen ver- bindt aan mensen die hetzelfde vak uitoefenen of dat hebben gedaan. Daarnaast maakt het dat mensen door hun werk goed te doen trots kunnen zijn op wat ze doen en heb- ben gerealiseerd.
Sennett betrekt vakmanschap niet alleen op mensen die handwerk verrichten. Het verlangen om goed te zijn in je vak, geldt voor alle mensen die een beroep of een andere maatschappelijke functie verrichten. Mensen ontwikkelen zich bijvoorbeeld ook als 5 ouders en burgers, omdat ze dat goed willen doen.
Door het ontwikkelen van vakmanschap leren mensen volgens Sennett steeds beter om te gaan met de complexiteit waarmee ze in hun werk te maken hebben. Die com- plexiteit doet zich voor als iemand stuit op weerstand van waar hij of zij mee bezig is, waardoor iets niet gaat zoals iemand wil of had verwacht. Dat gebeurt bij het bewerken van bijvoorbeeld hout of steen, maar ook in het opvoeden van kinderen of de onder- steuning van cliënten. Als mensen te maken krijgen met weerstand, stimuleert dit hen om te proberen een oplossing te vinden door iets anders te doen of er anders naar te kijken. Vaak zijn dat kleine aanpassingen, maar in de loop van de tijd kunnen die uit- groeien tot een heel andere manier van kijken en doen.
Volgens Sennett komen ontdekkingen die een grote verandering bewerkstelligen, dan ook voort uit een langdurig proces, waarin is geleerd van tegenslag, fouten, weerstand en tekortkomingen. De kennis die dat oplevert, wordt maar voor een deel overgedra- gen in de vorm van expliciete kennis. Voor een belangrijk deel gaat het om stilzwij- gende kennis, die mensen overnemen door anderen te imiteren. Op die manier zijn ook het hedendaagse denken en recente ontdekkingen gebaseerd op fouten, weerstan- den en problemen, waarmee vorige generaties hebben leren omgaan.
The mental provocation of these uncertainties is not rubbed away by time. (Sennett, 2009 p. 123)
97