Page 20 - kennis en praktijk in de gehandicaptenzorg

away, or controls those features of the situation, including the human beings within it, which do not fit his knowledge-in-practice. (Schö n, 1991 p. 345)
1.3 Depersoonlijkedimensievankennis
Hoe weten professionals dan wel hoe ze moeten handelen? Volgens Schön gebruiken professionals om te begrijpen wat er in een bepaalde situatie aan de hand is en wat ze moeten doen, met name impliciete kennis. Deze kennis ontwikkelen mensen vaak zon- der dat ze zich daarvan bewust zijn wanneer ze bijvoorbeeld aan het werk zijn. Profes- sionals kunnen daardoor bijvoorbeeld handelingen verrichten, problemen signaleren of zich een oordeel vormen, zonder dat ze daar vooraf over hoeven na te denken. Wan- neer mensen tegen problemen of situaties aanlopen waar ze niet direct raad mee we- ten, zoeken ze daarvoor een oplossing door iets nieuws te bedenken op basis van wat ze al weten. Ook dit gebeurt volgens Schön dikwijls terwijl iemand bezig is.
Phrases like "thinking on your feet", "keeping your wits about you" and "learning by doing" suggests not only that we can think about doing but that we can think about doing something while doing it. Some of the most interesting examples of this process occur in the midst of a performance. (Schö n, 1991 p. 54)
Ook Wuertz en Reinders (2009) laten in hun onderzoek naar de communicatie tussen medewerkers en cliënten in de gehandicaptenzorg zien dat medewerkers vaak niet in staat zijn uit te leggen hoe ze bepalen wat ze op een bepaald moment moeten doen. Om hun werkwijze te verklaren, zeggen medewerkers vaak dat ze op basis van wat ze over een cliënt weten, en wat zich op een bepaald moment voordoet, een inschatting maken hoe ze een cliënt het beste kunnen helpen. De taal die ze daarbij gebruiken is sterk met de eigen persoon verbonden, zoals ‘ik denk dat ...’, ‘ik heb het gevoel dat ...’ of ‘ik ver- moed dat ...’. Volgens Wuertz en Reinders baseren medewerkers zich daarbij op hun impliciete kennis, die wordt ontsloten door hun persoonlijk oordeelsvermogen. Deze kennis is volgens hen wezenlijk anders dan technische rationaliteit. Terwijl iemands impliciete kennis onlosmakelijk verbonden is met de persoon, staat kennis bij techni- sche rationaliteit daar juist helemaal los van.
In dat kennismodel is het streven er juist op gericht om de invloed van inter-persoonlijke variatie te elimineren. Kennis is binnen dat model gelijk aan 'knowing that' waarvoor ken- merkend is dat de persoon van de 'kenner' er niet toe doet. In zorgpraktijken gaat het echter om een praktische handelingsrationaliteit die meer adequaat wordt getypeerd als 'knowing how'. (Wuertz & Reinders, 2009 p. 185)
Zowel Schön als Wuertz en Reinders ontlenen hun opvatting over impliciete kennis aan het werk van Michael Polanyi. Polanyi (2009) stelt dat mensen kennis hebben en ontwikkelen, waarvan zij zich niet bewust zijn en ook geen controle over hebben. We weten daarom meer dan wat we kunnen vertellen. Hij duidt deze kennis aan met ta- ciete oftewel stilzwijgende kennis. Deze stilzwijgende kennis speelt volgens Polanyi een cruciale rol in ons denken en handelen. Dankzij deze kennis zijn we in staat te redeneren en problemen op te lossen. Met alleen expliciete kennis kunnen we niet eens weten dat er een probleem is en evenmin oplossingen bedenken die we nog niet kennen.
20