Page 42 - POLITIEK OF MANAGEMENT?

Hoofdstuk 2
Aan het realiseren van het doel gaat echter onvermijdelijk het stellen van het doel vanuit het perspectief van de eerste drie rationaliteiten vooraf. Men zou kunnen stellen dat deze studie invulling geeft aan de vierde rationaliteit, namelijk door wetenschappelijk te kijken naar effecten. Dat gebeurt hier echter wel vanuit de andere perspectieven, waaraan de eerste drie rationaliteiten mede invulling kunnen geven.
Van Gestel, Goverde en Nelissen (2000, pp. 24-26) beoordelen het openbaar bestuur vanuit drie waardenstelsels: juridisch, economisch-bedrijfsmatig en politiek-maatschappelijk. Ook hun indeling sluit aan bij de indeling (legal, managerial, political) van Rosenbloom, Kravchuk en Clerkin (2009). Zij spreken echter niet over benaderingen (perspectieven), maar over waardenstelsels, hoewel zij deze wel degelijk als benadering of perspectief voor de bestuurskundig onderzoeker introduceren. In hun ideaal moet een bestuurder “bij het afleggen van verantwoording over zijn handelen, de waarden die achter de verschillende invalshoeken schuilgaan, noemen en onderling afwegen” (p. 26). Het gaat om balans en afweging met onderkenning van de inherente spanning tussen die waarden. Daarmee biedt hun indeling niet slechts een multi-perspectief onderzoekkader, maar een normatief kader voor het handelen van het openbaar bestuur. De bestuurder moet zich bewust zijn van de verschillende rollen van de overheid en van de daaraan gerelateerde waardenstelsels. In de juridische benadering gaat het hen om waarden als legaliteit, gebondenheid van de overheid aan het recht, verbod van willekeur en dergelijke. In de economische benadering noemen zij waarden als efficiëntie en effectiviteit. In de politiek maatschappelijke benadering ten slotte benadrukken zij vooral democratische waarden als politieke representativiteit, toezicht en openheid.
De toevoeging ‘maatschappelijk’ in het derde waardenstelsel maakt dit perspectief schijnbaar breder dan de politieke rationaliteit van Snellen (2007) of het politieke perspectief van Roosenbloom. Schijnbaar, aangezien het maatschappelijk karakter door Van Gestel, Goverde en Nelissen vooral politiek wordt ingevuld. Dit sluit aan bij de politieke filosofie, die in tegenstelling tot de sociale filosofie het politieke karakter van de menselijke samenleving nadrukkelijk tot thema maakt (Van Erp, 1994). Een maatschappelijke opgave in bredere zin (sociale cohesie en bescherming) komt in hun indeling echter niet naar voren. Zij leggen in de uitwerking van dit waardenstelsel de nadruk op de democratische legitimiteit in het overheidshandelen.
40