Page 21 - POLITIEK OF MANAGEMENT?

(burgers, bedrijven, instanties, maatschappelijke organisaties en andere) bij het
aanpakken van maatschappelijke problemen en dergelijke vormen een rode 1 draad in het denken hierover. Vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw zien
wij de opkomst van uiteenlopende initiatieven op zoek naar vernieuwing in de
relatie tussen overheid en burger (Hendriks & Tops, 1999). Maar de discussie
over de inrichting van het lokaal bestuur blijft vaak ook steken bij structuur,
schaal en vooral kostenefficiency (Van Duivenboden, 2011).
Schaalgrootte van bestuur is daarbij een steeds terugkerende discussie zowel
binnen de politiek als binnen de bestuurskunde (Termeer & Steen, 2011). Er
heerst een hardnekkige veronderstelling dat een ideale schaalgrootte bestaat
of dat ten minste een relatie kan worden gelegd tussen schaal en functioneren
van de organisatie. Maar keer op keer wordt in de literatuur geconcludeerd
dat de ideale schaal niet bestaat en dat schaalvergroting niet per definitie tot
een beter bestuur leidt (Derksen, 1987; Fraanje & Herweijer, 2013; Hagelstein
& Traag, 1998; Ostrom, Tiebout & Warren, 1961; Schaap, 2011; Termeer & Steen,
2011; Van Beek, 1996), noch een garantie biedt voor een doelmatiger overheid
(Allers & Geertsema, 2012; 2014). “Het schaaldenken kunnen wij dus beter naar
het nationaal museum verwijzen: er bestaat geen optimale schaal voor gemeenten”
(Schaap, 2011, p. 52).
Ook het huidige kabinet Rutte II3 kiest desalniettemin voor schaalvergroting
door bestuurlijke herindeling. Het regeerakkoord spreekt van een perspectief
op gemeenten met ten minste 100.000 inwoners als passende schaal om de voorgenomen grote decentralisatie van taken en bevoegdheden mogelijk te
maken (Regeerakkoord VVD – PvdA, 29 oktober 2012). (Op 1 januari 2013 was
7% van de gemeenten groter dan 100.000 inwoners en 82% kleiner dan 50.000
inwoners.4)
Deze tendens tot schaalvergroting door herindeling is niet nieuw. Waltmans (1994) geeft een historisch overzicht van gemeentelijke herindeling. Als in 1811 de Franse Gemeentewet van kracht wordt voor Nederland krijgt de departementale autoriteit opdracht om in bepaalde gevallen tot herindeling over te gaan, waarbij 500 inwoners als ondergrens geldt. Met het einde van de Franse tijd en het instellen van het Koninkrijk der Nederlanden (1813) wordt een
3 Het kabinet Rutte II werd op 5 november 2012 beëdigd.
4 http://www.statine.cbs.nl
INLEIDING
19