Page 92 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hoofdstuk 2
80
70
60
50
40
30
20
10
1
0
75
12 505
8
28
1150- 1200
1200- 1250- 1300- 1250 1300 1350
1350- 1400
1400- na 1450 in ? 1450 gebruik
Grafiek 2.4: Grafiek waarin is weergeven wanneer de Overstichtse kastelen uit gebruik raakten, verdeeld over intervallen van 50 jaar (n=134).
Wat zijn nu de redenen geweest waarom deze kastelen zijn verlaten? We kunnen, op de Gronenburg en het te bouwen kasteel in Stellingwerf na, deze vraag voor alle kastelen beantwoorden. De volgende scenario’s zijn waargenomen:
1. verwoesting zonder herbouw of herstel;
2. verlies van functie;
3. sloop op last van een partij;
4. sloop na aankoop door een partij die hinder van het kasteel ondervond; 5. erosie.
(1) Verwoesting zonder herbouw of herstel van een kasteel – Een deel van de besproken Overstichtse kastelen heeft minstens één belegering meegemaakt. Veelal weten we dat een kasteel is belegerd omdat dit is vermeld in historische bronnen; soms zijn er ook archeologische bewijzen voor aan te dragen. Na de belegering kwam het vaak voor dat de kastelen werden hersteld of herbouwd, zoals in het geval van de Schulenborg, Ter Molen, Coevorden, Hoenlo en Goor. Toch zijn er ook kastelen geweest waar de verwoesting definitief het einde betekende van het bouwwerk, namelijk betreffende Diepenheim-I, Elba, Klinkeberg, Glimmen-I (in aanbouw), Wezenberg, Cortinghuis, Vrydemahuis, Duur en Lambert Rethering (in aanbouw).
(2) Verlies van functie – Een tweede waargenomen scenario is dat een kasteel in ongebruik raakte omdat zijn functie niet meer paste binnen het gevoerde beleid. Dit lot ondergingen de bisschoppelijke kastelen Schulenborg, Goor, Hardenberg-I, Hardenberg-II en waarschijnlijk ook de Hunenborg. We kunnen uit de Narracio een kleine aanwijzing halen wat er met deze kastelen gebeurde na functieverlies. Volgens de anonieme schrijver liet bisschop Wilbrand poortdeuren maken voor zijn nieuwe kasteel Hardenberg-I van planken die afkomstig waren van het oude bisschoppelijke kasteel de Schulenborg.127 Dit betekent dat delen van het opgegeven kasteel werden hergebruikt.
(3) Sloop op last van een partij – Verder zijn verschillende kastelen op last van partijen, bijvoorbeeld de Sallandse steden, gesloopt omdat zij deze kastelen als bedreigend
127 Van Rij 1989: 66-67. 90