Page 573 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Gelkingers, Drenten en Coevordenaren anderzijds.849 Abt Menko heeft in zijn kloosterkroniek vermeld dat schout Rotger en zijn broers de voornaamste bondgenoten waren van de Gelkingse partij van Thizo en Rudolf. De prefectenpartij stak het dorp Eelde in brand als vergelding.850 De schoutenfamilie was al eerder actief betrokken bij de partijstrijd, want de niet bij naam genoemde versterking in 1228 bij Peize is namelijk door de Eeldense schoutenfamilie en de Gelkingers gebouwd.851
De eerste vermelding van een kasteel te Eelde dateert van 1266. Abt Menko heeft in zijn kloosterkroniek beschreven dat de zonen en de neven van schout Rotger een kasteel begonnen te bouwen in Eelde, maar dat dit kasteel-in-aanbouw door ‘men’ werd verwoest. Aangezien volgens abt Menko kort daarop de zonen van heer Adolf van Peize werden gedood, omdat ze samen met de wijbisschop Gerard Klencke vooraan hadden gestaan bij de verwoesting van de Eeldense burcht, kunnen we aannemen dat in ieder geval zowel ridders uit Peize als een bisschoppelijke afgezant van bisschop Hendrik van Vianden tot ‘men’ behoorden.852 Drie jaar eerder had een Gerard Klencke samen met Hacko van Hardenberg kasteel Coevorden in bewaring gekregen van de bisschop. Of deze Gerard de in 1266 genoemde wijbisschop was, of dat er twee Gerards waren, is niet duidelijk. Wel blijkt dat de familie Klencke in deze periode actief bisschop Hendrik van Vianden steunde.853
Deze vermelding van een kasteel te Eelde roept de nodige vragen op. Op basis van Menko’s beschrijving kunnen we namelijk concluderen dat het kasteel-in-aanbouw (nog) niet de residentie van de schout was. Deze moet vóór 1266 ook al ergens hebben gewoond. Daarnaast is het niet duidelijk of het in 1266 verwoeste kasteel weer is opgebouwd, of het is gaan functioneren als residentie van de schoutenfamilie en of we het dan gelijk mogen stellen met de Waterburcht.
Pas in 1453 wordt de Waterburcht met zekerheid genoemd. Bos et al. hebben reeds verondersteld dat Hake ter Borch toen precarie aan de bisschop moest betalen over zijn onroerend goed de Borch en toebehoren in Eelde. Aangezien Ter Borch de naam is voor het huis op de Waterburcht dat het recht tot havezate kreeg, moet het dus in dit document wel gaan om de Waterburcht.854 De familie Ter Borch komen we tegen vanaf 1392.855 Aan te nemen valt dat zij hun naam hebben ontleend aan het bezit van de Waterburcht. De familie Ter Borch is verwant aan de Eelder schultenfamilie en andere riddermatigen uit Eelde en omgeving.856
Weldam
Ten zuiden van Goor ligt langs de Molenbeek het huis Weldam. Het is gebouwd in een laagte aan de grens met een dekzandrug. Ongeveer 600 meter ten oosten van Weldam lag een doorgaande weg tussen Goor en Diepenheim. Tegenwoordig staat er ter plekke een statig herenhuis en herinnert niets meer aan het middeleeuwse Weldam.
Geografische coördinaten: X 236.700 / Y 470.600 C Provincie: Overijssel
Gemeente: Hof van Twente
Toponiem: Weldam
Datering: vóór 1379
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman Archeologie: -
Catalogus
849 Jansen & Janse 1991: 347.
850 Jansen & Janse 1991: 346-347.
851 Van Rij 1989: 58-59.
852 Jansen & Janse 1991: 410-411.
853 OSU III nr. 1591.
854 Bos et al. 1989: 311. In 1379 is er ook al sprake van een Papo ter Borch (OGD 584), maar of dit om
iemand uit Eelde gaat, valt niet vast te stellen. 855 Roemeling 1968: 215.
856 Roemeling 1973a: 199-202.
571