Page 539 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Deze classificering van de Schulenborg als mottekasteel bleek onjuist te zijn. In het kader van de actualisering van het monumentenregister heeft archeologisch bureau RAAP in 2001 de resultaten van nieuw booronderzoek op de Schulenborg gepubliceerd.665 Daaruit blijkt dat het gehele terrein was overdekt met een esdek van circa 60-70 centimeter dik. De archeologen vermoeden dat op het hoogste westelijke kasteeleiland de hoofburcht heeft gelegen en op het oostelijke terrein de voorburcht. Daar ligt het esdek direct op het dekzand en konden de archeologen geen sporen vinden van een ophogings- of cultuurlaag.
Op het terrein van de vermeende hoofdburcht troffen de archeologen langs de rand een andere profielopbouw aan dan in het centrale gedeelte. In het centrum bleek onder het esdek een ophogingspakket te liggen van gemengd zand. Daaronder volgde een onverstoorde cultuurlaag van 25 centimeter dik waarin aardewerk, houtskool en botmateriaal werd gevonden. De archeologen hebben ook in een boring de restanten van een haardplaats vastgesteld. Onder de cultuurlaag lag nog een laag van maximaal 2 meter dik, die bestond uit vuil zand. De archeologen interpreteren deze laag als ophogingspakket, bedoeld om de natuurlijke komvorm van de dekzandkop op te vullen. Daaronder lag de natuurlijke ondergrond. Aan de randen van het kasteeleiland troffen zij de cultuurlaag niet aan, hier rustte het pakket van gemengd zand direct op de oorspronkelijke ondergrond.666
De archeologen konden niet met zekerheid vaststellen of er een buitengracht rondom de Schulenborg heeft gelegen. Dat kwam omdat aan zuidzijde van het oostelijke kasteeleiland een beekloop is aangetroffen van ongeveer 25 meter breed. Deze beekloop stroomde tevens langs het westelijke terrein. Ze konden op andere locaties wel een gracht aantonen, namelijk tussen het oostelijke en westelijk kasteeleiland. Deze gracht had een breedte van ongeveer 5 meter en was opgevuld met grond van de kasteeleilanden. Op de plek waar de gracht overging in de beekloop bleek dat de gracht twee keer was uitgegraven: waarschijnlijk was deze beekloop grotendeels of geheel verland toen het kasteel werd aangelegd.667
De archeologen concluderen op basis van het booronderzoek dat de Schulenborg een ringwalburcht was en geen motte. Het kasteel was gebouwd in een moerassig gebied op twee vrij hoge dekzandkoppen die door een deels of geheel verlande beek van elkaar werden gescheiden. De zandkop van het westelijke hoofdburchtterrein had van nature een komvorm. Daarom werd de kom voorafgaand aan de bewoning opgevuld zodat een min of meer vlak plateau ontstond. Aan de rand van het plateau hebben ze geen cultuurlaag aangetroffen, hier zou dus heel goed een wal kunnen hebben gelegen. Het gemengde zandpakket is volgens de archeologen afkomstig van de westzijde van de kop. Zij gaan ervan uit dat deze tweede ophogingslaag diende voor een nieuwe bewoningsfase, hoewel daar geen cultuurlaag van bewaard is gebleven.668
In deze interpretatie gaan de archeologen ervan uit dat de bovenste laag van gemengd zand
ook in de eerste fase is gebruikt rondom het kasteel, maar ze zien de tweede laag toch als
latere ophoging. Ik denk dat het gemengde zand uit de tweede fase net zo goed afkomstig C zou kunnen zijn van de wal rondom het binnenterrein. Na het verlaten van het kasteel is deze waarschijnlijk dichtgeschoven of geërodeerd waardoor het zand zowel in de gracht als op
het hoofdburchtterrein terecht is gekomen. Dit zou verklaren waarom het gemengde zand
rondom de hoofdburcht direct op het maaiveld ligt en we op het binnenterrein dezelfde laag
zowel onder als op de cultuurlaag tegenkomen. 669
Geschiedenis: De Schulenborg wordt voor het eerst in 1123 vermeld in de zogenoemde Rijkskroniek.670 Deze verhalende tekst is geschreven tussen 1148 en 1152 en is tot stand
gekomen in het Saksische gebied; de schrijver wordt de Saksische Annalist genoemd.671
665 Wng nr. 427292 Deze beschrijving staat alleen in ARCHIS.
666 Wng nr. 427292
667 Wng nr. 427292.
668 Wng nr. 427292.
669 Met dank aan de archeoloog Oude Rengerink, die mij op dit verslag van RAAP attendeerde en
stelde dat de Schulenborg een ringwalburcht was en geen mottekasteel. 670 Verlinde & Hagens 2002: 249-250; Hagens 1985.
671 Nass 2006: VIII-IX.
Catalogus
537