Page 519 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Geschiedenis: Kasteel Neuenhaus, dat ook bekend stond onder de naam Dinkelrode, was aanvankelijk een kasteel van de graaf van Bentheim. Het komt in 1328 voor het eerst voor in geschreven bronnen en wordt dan aangeduid als nieuw. Nabij de burcht ontstond de stad Neuenhaus.566 Zowel de stad en het kasteel als het kerspel Uelsen werden na belegering door Frederik van Blankenheim in 1418 als pand voor het Sticht verworven.567
De aanleiding voor de belegering van Neuenhaus was een twist tussen enerzijds de ambtman van Twente en tevens kastelein van Lage, Wolter van Coevorden, en anderzijds de erfopvolger van de graaf van Bentheim, Everwijn van Guterwijc. In 1417 had Everwijn Twente geplunderd. Hoewel het om een persoonlijke twist ging, bemoeide bisschop Frederik zich ermee. Hij koos de zijde van zijn ambtman en ondernam met de drie Sallandse hoofdsteden een militaire expeditie naar Neuenhaus. Na de overwinning werd Van Guterswijc gedwongen tot een betaling van 8300 gulden. Totdat het volledige bedrag was ingelost, hield de bisschop Neuenhaus en het kerspel Uelsen – dat bijna de helft van het Niedergrafschaft van Bentheim omvatte – in pand voor een periode van tenminste vijf jaar. Het lukte Everwijn niet om de pandsom terug te betalen, maar omdat hij het Sticht hielp, werd in 1427 de pandsom verlaagd naar een bedrag van 4000 gulden. De voorwaarde was wel dat Neuenhaus en toebehoren voor eeuwig een Stichts leen zouden zijn.568 We komen Neuenhaus vervolgens voor het eerst als Stichts leen in het leenregister tegen in 1435.569
Nijenhuis-Diepenheim
Ten oosten van het stadje Diepenheim ligt het Nijenhuis, dat tegenwoordig nog steeds te bewonderen is. Hoewel het herenhuis, de tuinaanleg en de bijgebouwen allemaal dateren uit ná de middeleeuwen, dateert de oorsprong van het huis wel uit de middeleeuwen. Het Nijenhuis is gebouwd aan de flank van een dekzandkop op de overgang naar een lager gelegen gebied. Ongeveer 180 meter ten oosten van het huis lag de gegraven Molenbeek.
Geografische coördinaten: X 236.090 / Y 469.038 Provincie:
Gemeente: Hof van Twente
Toponiem: Nijenhuis
Datering: 1379/1382-heden
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: -
Geschiedenis: In 1379-1382 wordt ‘dat Nyehuys in der vriheit to Diepenheim’ voor het
eerst met zekerheid vermeld in het bisschoppelijke leenprotocol als Stichts leen van de Diepenheimse borgman Arnd Sticke.570 Het Nijenhuis wordt mogelijk ook al genoemd in
de goederenlijst van graaf Hendrik van Dale.571 In deze lijst komen echter meerdere huizen
voor met de naam nova domus.572 Wanneer het Nijenhuis de uitstraling van een adellijk
huis kreeg, is niet met zekerheid vast te stellen. Gevers en Mensema wijzen erop dat binnen C het Deventer stadsbestuur in 1401 onrust was ontstaan over een actie van Arnd Sticke, die
op een van zijn goederen iets aan het verbouwen was. Aangezien Arnd op dat moment beschikking had over het Nijenhuis, zou deze vermelding betrekking hebben op dit goed.573
Nijenhuis-Wijhe
Ten zuiden van Heino, in de buurschap Wechterholt, lag het bisschoppelijk leengoed het Nijenhuis. In de late middeleeuwen is op dit leengoed een adellijk huis verrezen.
566 Veddeler 1970: 54-55, 58.
567 Zie hoofdstuk 3.
568 Veddeler 1970: 55
569 Eijken 1995: nr. 1905.
570 Eijken 1995: nr. 311.
571 Zie bijlage hoofdstuk 5.
572 Philippi & Bannier 1904.
573 Gevers & Mensema 1995: 183; De Meyer 1971: 17.
Catalogus
517