Page 481 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

prefect, als vertegenwoordiger van het bisschoppelijk gezag, meer inkomsten uit het nieuwe land halen, hetgeen tot conflicten leidde met de inwoners, aldus Van den Broek. Aan de andere kant wijst Van den Broek erop dat de Gronenburg en verschillende andere Gorechtse kastelen als verdedigingsgordel rondom het stadsgebied lagen.
Na de tweede verwoesting is de Gronenburg wederom opgebouwd. In 1338 is het kasteel versterkt in een conflict, maar in een scheidrechtelijke uitspraak werd bepaald dat de burcht moest worden teruggebracht in de oorspronkelijke staat.361 In de vijftiende eeuw blijkt de Gronenburg bisschoppelijk eigendom te zijn. Bisschop Rudolf van Diepenholt verklaarde toen dat hij aan de Groningse burger Lambert Hach het heem en de hofstede Gronenburg met landen en onlanden had verpacht. Een kleine hofstede aan de zuidzijde van het diep behoorde ook tot het verpachte goederencomplex.362 Dat bisschop Rudolf van Diepenholt in het bezit was van de Gronenburg, was waarschijnlijk het gevolg van de acties van zijn voorganger, Frederik van Blankenheim. Deze bisschop wist de heerlijkheid het Gorecht weer in bisschoppelijk bezit te krijgen. Daarvoor zal de Gronenburg (leen)bezit van de prefectenfamilie zijn geweest.363 Uit de bronnen wordt niet duidelijk hoe de Gronenburg werd geëxploiteerd. We weten dus niet of het kasteel ook als een adellijke residentie functioneerde of dat het uitsluitend als een militair steunpunt diende. Het is wel duidelijk dat het kasteel een zekere mate van militair belang had.364
Haersolte
De edelman Bertold van Haersolte had de ambitie om een kasteel te bouwen. Dit probeerde hij in 1366 op zijn eigen goed de hof Haersolte ten noordoosten van Zwolle. Drie jaar later probeerde hij het in de Mastenbroek (zie Mastenbroek-Bertold) ten westen van Zwolle. In beide gevallen stootte Van Haersolte op weerstand van de drie Sallandse hoofdsteden.
Geografische coördinaten: X 205.748 / Y 507.767 Provincie: Overijssel
Gemeente: Zwolle
Toponiem: Haerst/Haersolte
Datering: 1366
Oudst bekende functie: kasteel leenman
Archeologie: -
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: -
Geschiedenis: In 1617 werd het huis Haerst gebouwd. De opdrachtgever, Zweder van Haersolte, liet boven de ingang een gevelsteen plaatsen waarop een gedicht stond waarin
hij symbolisch verwees naar de mogelijke voorganger van Haersolte.365 Dat dit gedicht niet
op fantasie, maar op werkelijkheid is gebaseerd, blijkt uit de Deventer kameraarsrekeningen.
In het jaar 1366 hebben de kameraars namelijk diverse kostenposten opgenomen over
de bouwactiviteiten van heer Bertold van Haersolte.366 Niet alleen voerden de Sallandse C hoofdsteden overleg over de bouwactiviteiten van Bertold, maar ook organiseerden zij een
expeditie waarin afgevaardigden van de drie Sallandse hoofdsteden de 'tymmeringhe' met
eigen ogen gingen aanschouwen. Uit één van de kostenposten wordt duidelijk dat deze ‘tymmeringhe’ betrekking heeft op het huis van Bertold: ‘Der stad bode van Swolle die onsen
scepenen eynen breef brochte van dat sy horen ghesellen senden woelden omme te besien
heren Bertoldes hues van Haerzolte.’367 Dit huis zal naar verwachting moeten worden gezocht
op de hof Haersolte, ook bekend als de hof Haerst.368
361 OGD nr. 354.
362 Rutgers 1901: nr. 559.
363 Zie hoofdstuk 3. De prefect hield, als bisschoppelijke leenman, waarschijnlijk deze goederen oorspronkelijk in leen van de bisschop.
364 Zie ook Spiekhout 2016a
365 Gevers & Mensema 1983: 434, 438 voetnoot 3. Met dank aan Ben Olde Meierink die mij hierop attendeerde.
366 Van Doorninck 1887: 544, 609, 633.
367 Van Doorninck 1887: 609. 368 Eijken 1995: nr. 1550.
Catalogus
479