Page 483 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hardenberg en gaf hij deze stadsrechten.373 Hoewel deze vermelding in eerste instantie betrekking lijkt te hebben op een versterkte nederzetting, blijkt uit een op 26 juni 1364 door koning Karel uitgevaardigde oorkonde dat de bisschop Hardenberg als kasteel zag.374 De koning gaf toen namelijk de bisschop toestemming om tol te heffen op alle goederen die in en uit het Sticht werden gevoerd. De opbrengst daarvan was bedoeld voor de bekostiging van het onderhoud van de kastelen Vredeland, Eemsbroek, Arkelstein en Hardenberg.
De Vermeerderaar van Beke meent dat bisschop Floris van Wevelinkhoven in Hardenberg een stenen kasteel met toren, slaapkamer en grote stallen heeft laten bouwen; dit moet dus een aanvulling of nieuwbouw zijn geweest op de reeds bestaande verdedigingswerken. Bisschop Floris zorgde er ook voor dat de steden Hardenberg en Ommen werden ommuurd.375 Deze vermelding in de Vermeerderaar van Beke wordt bevestigd in een op 10 april 1388 uitgevaardigde oorkonde waarin staat dat verschillende vervallen lenen van de zonen van Johan Schuring in het Spangerkerspel, te weten erven en goederen, aan Johan Haghen zijn verkocht en beleend ten behoeve van de bouw en versterking van de kastelen Vollenhove en Hardenberg.376
Janssen suggereert dat Hardenberg, dat volgens hem na 1393 niet meer in de bronnen wordt genoemd, mogelijk uit gebruik is geraakt nadat kasteel Coevorden werd terugveroverd en dat ter vervanging van Hardenberg de kastelen Slingeborg en Venebrugge zijn gebouwd.377 Dit is echter iets later gebeurd, want in 1407 wordt de kastelein van Hardenberg nog genoemd.378 Waarom bisschop Floris dit kasteel liet bouwen is niet bekend. Op grond van de oorkonde uit 1407 weten we in ieder geval dat er op Hardenberg een kastelein aanwezig was.
Heeckeren/huis Goor
Ten noordoosten van de stad Goor ligt het huis Heeckeren te midden van een nieuwbouwwijk. Vroeger lag dit adellijk huis aan de rand van de Zenkeldammerhoek en stond het grachtenstelsel in verbinding met de gegraven Zeldammer beek. Waarschijnlijk is het huis op de overgang van een pleistocene dekzandrug naar het moeras opgetrokken, maar omdat het huidige terrein is overbouwd, kan dit niet met zekerheid worden vastgesteld. Ongeveer 450 meter in het zuiden lag een belangrijke doorgaande weg.
Geografische coördinaten: X 236.235 / Y 474.115 Provincie: Overijssel
Gemeente: Hof van Twente
Toponiem: Huis te Heeckeren
Datering: vóór 1400
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman
Archeologie: Archeologisch onderzoek naar Heeckeren heeft uitgewezen dat het voorterrein
is opgehoogd met een laag grond waarin veertiende-eeuws materiaal ligt. Omdat deze C grond van elders kan zijn aangevoerd is het niet verantwoord om conclusies aan deze waarnemingen te verbinden.379
Bouwgeschiedenis: De binnenmuren van de noordelijke vleugel van het huidige huis Heeckeren stammen volgens de archeoloog Oude Rengerink mogelijk uit de veertiende
eeuw.380
Iconografie: De tekenaar Hendrik Spilman heeft van Heeckeren een tekening vervaardigd
in de achttiende eeuw naar een voorbeeld van een schets van Cornelis Pronk, alleen daarop
zijn geen overtuigende middeleeuwse bouwsporen zichtbaar.
373 ZR I nr. 45; Bruch 1982: 206. De Vermeerderaar van Beke plaatst de bouw in 1358.
374 UA BA nr. 46 fol. 65, 66 vs.
375 Bruch 1982: 239.
376 ZR I nr. 289.
377 Janssen 1977: 150. Zie hoofdstuk 3 over kastelenpolitiek.
378 ZR II nr. 774.
379 Oude Rengerink 2011: 8-13.
380 Oude Rengerink 2011: 8.
Catalogus
481