Page 472 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

uitsluiten dat er nog meer niet in bronnen genoemde terreinen in het beekdal van de Drentse Aa hebben gelegen.
Goor
Het kasteel Goor is waarschijnlijk op een dekzandrug of -kop gebouwd. Ten noorden van de burcht lag een wildernis, ten zuiden de bewoonde wereld. Zowel ten oosten als ten westen van Goor kwamen verschillende handelswegen samen. Wie vanuit Twente richting Deventer wilde reizen moest gedwongen langs Goor om in het oosten de natte vlieren te doorkruisen over de verhoogde Bandijk. Ongeveer 280 meter ten westen van het kasteel lag de gegraven Regge, maar oorspronkelijk was het gebied rondom Goor een groot doorstroommoeras zonder natuurlijke waterlopen. Tegenwoordig wordt de locatie waar kasteel Goor heeft gestaan deels gebruikt als kerkhof en deels als woonwijk. Slechts het baksteenpuin dat in de omgespitte voortuinen van de huizen ligt herinnert aan de aanwezigheid van een middeleeuws kasteel.
Geografische coördinaten: X 237.046 / Y 472.785 Provincie: Overijssel
Gemeente: ’t hof van Twente
Toponiem: Goor
Datering: vóór 1200-circa 1400
Oudst bekende functie: tweede generatie bisschoppelijk kasteel
Archeologie: -
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: Zie figuur 5.14.
Geschiedenis: In het zogenoemde Memoriale Adelboldi, een valse oorkonde uit 1021 waarin de opsteller de zeven hofambten van de Utrechtse kerk tussen 1178 en 1196 beschrijft, wordt kasteel Goor voor het eerst genoemd. Deze bron geeft de ideologie weer waarin de graven als steunpilaren van het bisschoppelijk gezag functioneerden en de bisschop boven de graven stond in hiërarchie.302 Kasteel Goor is volgens de opsteller een door de bisschop in leen gegeven kasteel. De leenman was de graaf van Goor die in deze oorkonde wordt genoemd als één van deze zeven grote leenmannen van de bisschop. Hij handhaafde en verdedigde krachtens de oorkonde de rechten van Sint Maarten en de Utrechtse kerk als banier- of vaandeldrager.303 Dat dit Memoriale Adelboldi op feiten is gebaseerd, blijkt uit verschillende bronnen waarin we de graaf van Goor ook daadwerkelijk in deze functie tegenkomen, zoals bij de overdracht van het bisschoppelijk kasteel Ter Horst en tijdens de Slag bij Ane.304
Wanneer, in opdracht van wie en met welke doelen het kasteel is gebouwd, staat niet beschreven in bronnen. Wel kunnen we op grond van indirecte aanwijzingen en waarnemingen daar een hypothese over opstellen. De toenaam ‘Van Goor’ vinden we voor het eerst in geschreven bronnen rond 1140-1150.305 Het geslacht was echter al lang daarvoor verbonden aan het bisschoppelijke hof als advocatus (beschermvoogd).306 Dat we leden van dit geslacht zowel als Stichts banierdrager als Stichts beschermvoogd tegenkomen, schept wellicht wat verwarring. Deze verwarring kan direct worden weggenomen, want de functies van beschermvoogd en banierdrager hoorden bij elkaar. Immers, als banierdrager moest de graaf de kerkelijke rechten verdedigen en handhaven; de waardigheid van banierdrager was dus verbonden aan die van beschermvoogd.307 Waarom gebruikten deze beschermvoogd, die zijn ambt erfelijk in leen had, pas rond 1140-1150 de toenaam Van Goor? Mogelijk is het antwoord op deze vraag dat hij zich rond die periode had gevestigd op kasteel Goor. 308 Uiteraard moet de kanttekening worden geplaatst dat er weinig bronnen zijn en dat op grond van de huidige kennis deze hypothese niet kan worden bewezen.
302 Buitelaar 1993: 83.
303 Muller & Bouman 1920: 160-162; Tenhaeff 1913: 129-130.
304 OSU nr. 499; Van Rij 1989: 48-49.
305 De Groot 1937: 388; Van Vliet 2002: 382; Jongbloed 2006: 69; Jongbloed 2010: 34.
306 Formsma 1935: 43.
307 Maris 1954: 18-19.
308 De Groot 1937: 388.
470