Page 467 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Op basis van de aangetroffen vondsten en sporen concludeert Kortekaas dat er twee gebruiksfasen van het kasteel zijn geweest. Aan het begin van de veertiende eeuw, vóór de bouw van de vermeende toren, moet er al een bakstenen gebouw hebben gestaan. Zo bestaat de grachtvulling van de binnenste gracht uit een puinlaag van baksteen en dakpannen die is overdekt met een nieuwe middeleeuwse laag. Ook zijn de spaarboogfunderingen van de vermeende toren gefundeerd op puin. Tot deze eerste fase behoren ook de brugpijlers, want die zijn eveneens overdekt door een jongere laag. Dit geldt ook voor één van de twee waterputten op de voorhof, aangezien deze sporen elkaar doorsnijden.267 De gevonden funderingen van de vermeende toren, een mestachtige laag, een brandlaag in de gracht en de tweede waterput met aanvoerbuis rekent Kortekaas tot de tweede gebruiksfase. Deze fase dateert hij op basis van het vondsmateriaal globaal in de tweede helft van de veertiende eeuw en mogelijk het begin van de vijftiende eeuw.268
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: -
Geschiedenis: Er zijn geen historische bronnen overgeleverd waarin Elba wordt vermeld. Toch heeft Alma aan kunnen tonen dat het kasteel uit de tweede fase naar alle waarschijnlijkheid eigendom is geweest van de Ommelandse hoofdelingenfamilie Onsta.269 Deze familie was rond 1400 niet alleen actief in de Ommelanden, maar onderhield ook nauwe contacten met bisschop Frederik van Blankenheim en financierde zelfs de bisschoppelijke aanval op de stad Groningen in de Utrechts-Groningse oorlog.270 Of de familie Onsta ook verantwoordelijk was voor de bouw van het eerste kasteel valt met de huidige stand van kennis niet te achterhalen.
Elsen/Effink
Aan de flank van de Markelose stuwwal, op de grens met het lagere broekgebied, lag tot 1821 het adellijke huis Elsen. Gedurende de ruilverkaveling in de twintigste eeuw is het terrein geëgaliseerd waardoor er nu niets meer zichtbaar is boven de grond van het huis.271
Geografische coördinaten: X 233.708 / Y 475.974 Provincie: Overijssel
Gemeente: Hof van Twente
Toponiem: Huis te Elsen/Effink
Datering: vóór 1538
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman
Archeologie: -
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: -
Geschiedenis: Havezate Elsen, ook wel bekend onder de naam Effink, was vóór 1331 eigendom van de graaf van Dale-Diepenheim. In 1379, toen de bisschop Elsen als leengoed
in bezit had, werd het goed Effink namelijk beschreven als 'enen pondeschen leen van der
heerscap Diepenem.' Daarmee bedoelde de opsteller van het leenprotocol dat dit goed oorspronkelijk Diepenheims bezit was voordat de bisschop van Utrecht in 1331 Diepenheim C aankocht.272 In 1471 had Elsen de status dienstmansgoed en was daarom vrij van belastingen.
273 De eerste vermelding van een huis dateert van 1538.
Enschede
Onder de bebouwing van de stad Enschede liggen de restanten van het bisschoppelijk kasteel Enschede. De exacte locatie is tot op de dag van vandaag nog niet gevonden.
Geografische coördinaten: X 258.100 / Y 471.300 Provincie: Overijssel
267 Kortekaas 1994: 18-19.
268 Kortekaas 1994: 19.
269 Alma 1994: 33.
270 Spiekhout 2016b.
271 ARCHIS monument nr. 13621.
272 Eijken 1995: nr. 583; UA BA nr. 78.
273 Gevers & Mensema 1995: 234-240.
Catalogus
465