Page 436 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

besproken. We kijken namelijk bij het Bolwerk niet naar het gebouw wat op het middenterrein staat, maar naar de ronde vorm van het meervoudige wallen- en grachtenstelsel. En, zoals is gebleken uit hoofdstuk 3, wordt juist deze vorm van verdediging als militair-functioneel gezien. Rond 1400 zorgden de bisschop en de drie Sallandse hoofdsteden ervoor dat zij versterkingsarchitectuur toepasten en zagen ze erop toe dat anderen dat in beperkte mate of niet deden. Een ronde meervoudige omwalling en omgrachting is dus geen bezwaar voor een datering rond 1400, hoewel meervoudige omwallingen en omgrachtingen – die overigens ook vierkant of rechthoekig konden zijn – al sinds de twaalfde eeuw worden gebruikt.117
En zijn het munitio Threntonum en ‘de veste up der were’ dezelfde sterkten, zoals Van den Broek heeft beweerd? Gezien de context van de oorkonden delen wij zijn mening dat deze twee versterkingen dezelfde kunnen zijn. Interessant is hierbij het suffix -were. Van den Broek heeft er reeds op gewezen dat ook bij Blankeweer het suffix -weer voorkomt. Dit zou kunnen betekenen dat beide sterkten zijn gelegen op dezelfde plek, namelijk op de weer. Volgens Van der Laak et al. gebruikte men het toponiem -weer voor plekken waar een landstrook of een complex landerijen was gelegen tussen twee sloten, waarbij een van de smalle uiteinden van de landstrook grensde aan een dijk of een enkel perceel land dat in een polder lag. De naam weer werd ook gebruikt voor het gebiedsdeel waar gezamenlijke ingezetenen verplicht waren om het aangrenzende dijkvak te onderhouden.118 Zulke -weer toponiemen vinden we op veel meer plekken en zijn dus niet specifiek voorbehouden aan het Besloten Veen. We kunnen dus alweer niet met zekerheid de historische vermeldingen aan het Bolwerk koppelen.
Voor de identificatie van het Bolwerk als de sterkte munitio Threntonum en ‘de veste up der were’ valt nog een tweede bezwaar op te merken. Vanaf 1249 viel Noordlaren sowieso onder het Gorecht. Wat doet de Drents-Coevordense versterking dan op Gorechts grondgebied? Was de grens dan toch weer veranderd in de tussentijd? Kwam er vanuit Groningen simpelweg niet genoeg verzet op gang om deze Drents/Coevordense versterking op Gorechts grondgebied te slopen? Of lag deze sterkte toch op een andere locatie? We kunnen ons ook afvragen of deze veertiende-eeuwse versterking een voortzetting is van Mit- of Nutspete, of dat deze later is gebouwd op een andere locatie. Tussen de vermeldingen van de sterkten zit immers een periode van meer dan honderd jaar. Er is nog geen eenduidig antwoord op de vraag wat het Bolwerk is, hoe oud het is, door wie het is gebouwd, of er meerdere fasen in die bouw zitten en of er sprake is van continuïteit. De enige manier om voornoemde hypothesen te testen en antwoord te krijgen op de gestelde vragen, is door het Bolwerk archeologisch te onderzoeken.
Borgbarchien
Ten zuidwesten van de havezate Rheebruggen liggen de restanten van een mogelijk kasteel dat bekend staat onder de Drentse naam Borgbarchien. Ter plekke is de heuvel nog goed zichtbaar in het landschap. In de middeleeuwen lag dit terrein in de Oude Aa, een riviertje dat tevens de zuidgrens van de marke Ansen vormde. Daaromheen lag het beekdal met groenlanden.
Geografische coördinaten: X 216.366 / Y 553.062 Provincie: Drenthe
Gemeente: De Wolden
Toponiem: Borgbarchien
Datering: middeleeuwen, specifiekere datering niet mogelijk
Oudst bekende functie: onbekend
Archeologie: Het mogelijke kasteelterrein Borgbarchien bestaat uit een 3 meter hoge heuvel die wordt omringd door een gracht van 17,5-25 meter breed. De diepte van deze gracht bedraagt maximaal 2,4 meter.119 In 1998 heeft het archeologisch bureau RAAP veldwerk naar Borgbarchien verricht door middel van een boorcampagne, hoogtemetingen en geofysisch
434
117 Zie bijvoorbeeld het Duitse kasteel Dale, dat in hoofdstuk 5 wordt behandeld.
118 Ter Laak 2005: 131-132.
119 Van Doesburg 2002: 21-22; Van Doesburg 2003.