Page 297 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

dat lokaal bekend staat onder de naam Fuchsspitze.86 Naar deze Fuchsspitze is in 1897 archeologisch onderzoek verricht door de pioniersarcheoloog Baum, maar tot 1999 waren de resultaten van die opgravingen niet gepubliceerd. De Duitse archeoloog Eggenstein bracht daar echter verandering in.87 Naast de reeds genoemde Fuchsspitze, te weten een lange, langs de oever parallel lopende verhoging van 50 x 20 meter met twee heuvels, was er nog een tweede deel van het kasteelterrein dat Reynders niet heeft genoemd, de zogenoemde Burgstätte. De verhogingen van de Fuchsspitze zijn de restanten van een motte. De westelijke heuvel was aan het einde van de negentiende eeuw 5 meter hoog en de oostelijke heuvel 4 meter. Baum heeft tijdens de opgraving op ongeveer 1,5 meter diepte een sleutel, een kruisvormig ijzer en drie nagels gevonden in de heuvellichamen. In het bovenste deel lag vooral houtskool, scherfmateriaal van kogelpot en Pingsdorf en dierlijk botmateriaal. Baum heeft geen fundamenten van gebouwen gevonden.88
De nabijgelegen Burgstätte is geen motte, maar een ringwalburcht. Het terrein bestaat uit een vlak burchteiland dat is omringd door een ronde wal van circa 30 x 15 meter. Daaromheen ligt een nog veel grotere hoefijzervormige west-oost georiënteerde wal van circa 120 x 80 meter. Het opgravingsteam groef in totaal tussen de drie à vier meter diep en Baum kon daarbij drie cultuurlagen onderscheiden. In de onderste laag trof hij resten aan van 'wapens van steen', ongebrande kommen en graan. Deze 'wapens' bleken tijdens latere determinatie molenstenen te zijn. De middelste laag bestond uit een 40 centimeter dikke brandlaag waarin op een diepte van 0,8 meter tot 1 meter de fundamenten van een gebouw van 10 x 8 meter werden gevonden. In het zuidoosten troffen de opgravers een vierkante aanbouw van 3,4 x 4 meter aan. Het fundament bestond uit zwerfkeien en rolstenen. Baum vond in deze laag botmateriaal, scherven en veel metaal. Vooral de wapens, het gereedschap en bouwmateriaal zoals nagels waren in de laatste categorie dominant. Ook werden er hoefijzers en sieraden opgedolven. Tot slot onderscheidde Baum een bovenlaag, waarvan de grond voor het grootste deel afkomstig was van de wal. Die heeft men in de negentiende eeuw weggegraven om het middenterrein op te hogen.
Eggenstein kon, ondanks dat de vondsten van Baum in de Tweede Wereldoorlog verloren zijn
gegaan, op basis van foto’s en documentatie toch het grootste deel van het vondstmateriaal 5 determineren en dateren. Het bestond bij beide terreinen voornamelijk uit kogelpotkeramiek
dat typologisch gezien tussen de tiende en dertiende eeuw gedateerd dient te worden. Daarnaast heeft men tijdens de opgraving Paffrath aangetroffen uit de elfde en twaalfde
eeuw. De andere vondsten dateren tussen de tiende/elfde en dertiende eeuw.89 Zowel de Burgstätte als de Fuchsspitze lijken met de huidige stand van kennis gelijktijdig in gebruik te
zijn geweest.90 Deze gelijktijdigheid krijgt nog meer ondersteuning door de ontdekking van
een meervoudig wallen- en grachtenstelsel met tenminste vier grachten dat beide terreinen omsluit.91 Natuurwetenschappelijke dateringsmethoden zijn echter niet toegepast, waardoor
het niet mogelijk is een nauwkeurige datum van bouw en verwoesting te geven.
De vraag is nu of de Burgstätte, de Fuchsspitze en het stelsel van meervoudige wallen en grachten geïdentificeerd kunnen worden als het oorspronkelijke stamslot van de heren van Dale. Behalve de lokale overlevering kan er namelijk niet een direct verband tussen deze familie en de Burgstätte worden gelegd. Bij het Huis Dale, dat zowel door Racer als Philippi en Bannier is aangeduid als stamslot, ligt aan de zuidelijke kant van de Lippe ook een mottekasteel dat volgens de opstellers van de EBI-DAT het stamslot van de graven van Dale was. Zij geven hiervoor echter geen afbeelding of referentie, waardoor het lastig is deze waarneming op waarde te schatten.92 Huis Dale zelf is jonger; de oudste gebouwsporen dateren uit de vijftiende eeuw.93 De Burgstätte en Fuchsspitze sluiten qua datering van het
86 Reynders 1988: 61.
87 Eggenstein 1999.
88 Eggenstein 1999: 125-126.
89 Eggenstein 1999: 133.
90 Eggenstein 1999: 137.
91 Song & Eggenstein 2012.
92 Europäisches Burgen-Institut: Dahl bei Selm.
93 Song & Eggenstein 2012: 135.
Het kastelenlandschap van Zuidwest-Twente
295