Page 129 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

evenals nederzettingen of buurten waar veel vervoerders, ambachtslieden en/of handelaren woonden.243 Hetzelfde gold voor centrale gebouwen, zoals koningshoven, gerichtsplaatsen en kerkelijke instellingen.244
Een tweede groep historische bronnen die Bruns en Weczerka hebben geraadpleegd
zijn individuele beschrijvingen van specifieke wegen of routes. Het kan gaan om door kooplieden gemaakte beschrijvingen, maar ook om reisverslagen, verslagen van veldtochten, bodediensten en zittingen.245 Daarnaast zijn er ook nog administratieve bronnen waarin 2 de aanleg, verbetering of inspectie van een weg staan vermeld.246 Namen van plaatsen,
percelen of stadspoorten kunnen ook refereren naar de ligging van een doorgaande weg.247
Behalve deze gevarieerde reeks aan geschreven bronnen hebben Bruns en Weczerka ook landkaarten gebruikt. Met de oudste kaarten uit de Nieuwe Tijd konden zij echter niet precies vastleggen hoe het verloop van het toenmalige wegennetwerk was. Er dient ook rekening mee te worden gehouden dat lang niet alle wegen van elke toenmalige route op deze kaarten zijn weergegeven. Toch geven deze post-middeleeuwse kaarten wel degelijk de belangrijke routes weer. Daarom wordt door Bruns en Weczerka op beperkte schaal een beredeneerde retrospectieve reconstructie toegepast.248
Tot slot kunnen uiteraard fysieke overblijfselen worden gebruikt om wegen te reconstrueren. Deze restanten zijn soms zichtbaar bij archeologische opgravingen, op luchtfoto’s, satellietbeelden of in het veld getraceerde karrensporen of middeleeuwse gebouwen die langs wegen hebben gestaan of nog altijd staan.249 Bruns en Weczerka pleiten er voor om zoveel mogelijk op basis van middeleeuwse bronnen te werk te gaan en zo min mogelijk de toevlucht te zoeken bij retrospectieve methoden, omdat in de sterke economische expansie van de vroege nieuwe tijd (lange zestiende eeuw) tal van veranderingen in het wegennetwerk kunnen zijn opgetreden.250
Met deze methodiek hebben de Bruns en Weczerka een nog altijd waardevolle atlas gemaakt van het door kooplieden van de Hanze gebruikte netwerk van handelsroutes en bijbehorende wegen tijdens de veertiende en vijftiende eeuw.251 Aangezien de in het Oversticht gelegen Stichtse hoofdsteden, Zwolle, Deventer, Kampen en Groningen allemaal Hanzesteden zijn, biedt het eindresultaat van Bruns en Weczerka ook voor ons studiegebied een goed inzicht welke routes voor de belangrijkste laatmiddeleeuwse steden van belang waren. Bovendien geven zij voor ieder wegentracé in het Oversticht een terminus ante quem.
In het Oversticht waren in de veertiende en vijftiende eeuw voor de Hanze verschillende routes van belang. Deventer was in de middeleeuwen een belangrijke centrale plaats waarheen veel handelswegen liepen. Het tracé Bremen(DU)-Lingen(DU)-Deventer wordt voor het eerst vermeld rond 1380. Deze weg stond ook wel bekend als de Vlaamse straat, klaarblijkelijk omdat de route na Deventer verder doorliep naar de Zuidelijke Nederlanden. Via Nordhorn kwam deze route het Oversticht binnen bij Denekamp, waarna de weg in Holten samenkwam met het wegtracé Rhein (DU)-Bentheim(DU)-Goor. Vervolgens kon de reiziger via deze route richting Deventer gaan.252 De specifieke vermelding van dit laatstgenoemde wegtracé in de bronnen dateert overigens al van 1344.253
De hoofdroute van Deventer naar Munster liep in de twaalfde eeuw via het graafschap Zutphen.254 In de dertiende eeuw is waarschijnlijk als alternatief de verbinding via Goor,
243 Bruns & Weczerka 1962: 86-87. 244 Bruns & Weczerka 1962: 87-88. 245 Bruns & Weczerka 1962: 88-93. 246 Bruns & Weczerka 1962: 93.
247 Bruns & Weczerka 1962: 95.
248 Bruns & Weczerka 1962: 95-96. 249 Bruns & Weczerka 1962: 96-97. 250 Bruns & Weczerka 1962: 100.
251 Bruns & Weczerka 1962: atlas. 252 Bruns & Weczerka 1962: 364-367. 253 Bruns & Weczerka 1962: 397.
254 Bruns & Weczerka 1962: 415.
Het fysieke territoriale landschap
127