Page 59 - kennis en praktijk in de gehandicaptenzorg

voorkomen dat ze zich bedreigd voelen of in verlegenheid worden gebracht, maar zon- der dat daarbij de oorzaak aan het licht komt van waarom ze onzeker zijn. Mensen dekken zich op deze manier in wanneer ze niet goed weten hoe ze met een situatie moeten omgaan, maar zich niet willen laten kennen. Als voorbeeld van dergelijk de- fensief gedrag, noemt Weggeman mensen, die
de eigen positie verdedigen of de onmisbaarheid daarvan aantonen door veelvuldig en in vele richtingen te communiceren dat je van alles hebt gedaan, dat je voor bepaalde klussen bent gevraagd en dat bijdragen die je hebt geleverd door anderen zeer gewaardeerd worden. (Weg- geman, 2007 p. 266)
Weggeman heeft het begrip defensief gedrag ontleend aan Argyris (1987). Volgens Ar- gyris komt defensief gedrag in bijna alle organisaties voor. In de ontwikkeling van dit gedrag speelt ook de cultuur van de organisatie een rol. In zijn onderzoek naar defen- sief gedrag blijkt dat vaak het merendeel van de medewerkers in een organisatie hier- bij dezelfde routines vertoont en dat deze routines tamelijk constant blijven, ondanks dat er mensen uit de organisatie vertrekken en er nieuwe mensen bij komen.
Organizational defensive routines are policies and actions that prevent individuals, parts or the whole organization from experiencing threat or embarrassment, and simultaneously pre- vent them from identifying and reducing the causes of the potential embarrassment or threat. (Argyris, 1987 p. 6)
Volgens Argyris komt de ontwikkeling van defensief gedrag doordat medewerkers op twee verschillende manieren kunnen reageren op situaties die ze als bedreigend erva- ren. Een deel van de mensen probeert zich te beheersen door gevoelens te onderdruk- ken en rationeel te reageren. Andere mensen zijn er juist op gericht gevoelens te to- nen. Mensen die een verschillende benadering gebruiken om om te gaan met situaties waarin ze zich niet op hun gemak voelen, komen snel met elkaar in botsing. Hierdoor groeit het onderlinge wantrouwen, worden mensen bevestigd in de negatieve beelden die ze van elkaar hebben, en kunnen problemen makkelijk escaleren. Dit leidt tot de- fensief gedrag dat langzamerhand een gewoonte van mensen wordt, waarvan ze zich niet meer bewust zijn. Behalve in het handelen, komt dit patroon ook terug in het den- ken van mensen. Zonder zich daarvan bewust te zijn hanteren ze daarin bepaalde aan- names, interpretaties en conclusies, die niet kunnen worden getoetst.
Defensive reasoning is characterized by premises that are tacit, inferences and conclusions that are tacit and framed in such ways that they are not publicly testable and disconfirmable. (Argyris, 1987 p. 10)
Argyris geeft aan dat defensief gedrag moeilijk te veranderen is. Als mensen wordt gevraagd hoe ze omgaan met defensief gedrag in hun organisatie of van individuele collega’s, reageren ze vaak cynisch of zijn ze bang dat de situatie uit de hand gaat lopen als de achtergrond van het defensieve gedrag aan het licht komt. Mensen geven aan dat ze daarom bij het aan de orde stellen van defensief gedrag voorzichtig te werk gaan om te voorkomen dat de ander in de verdediging schiet en dat ze de reden van het defensieve gedrag in het gesprek vermijden.
60