Page 73 - POLITIEK OF MANAGEMENT?

VIER PERSPECTIEVEN OP OPENBAAR BESTUUR
Wij zien derhalve zowel een horizontale als een verticale as in het maatschappelijk perspectief. Horizontaal gaat het om de onderlinge betrokkenheid tussen mensen die een gemeenschap vormen. Verticaal gaat het om de gemeen- schappelijke zorg die de gemeenschap aan de overheid heeft overgedragen.
2.5.1 Overheidszorg voor onderdanen (verticaal) 2 De ontwikkeling van de zorg van de overheid voor de gemeenschap en de
individuele onderdanen daarbinnen, hangt samen met de ontwikkeling
van de sociale grondrechten. Hoewel de klassieke grondrechten zich sneller ontwikkelden en eerder in wetgeving en verdragen werden verankerd zien wij
al in vroege gedachtenvorming met betrekking tot grondrechten naast een juridische ook een sociale component (Akkermans, Bax & Verhey, 2005).
De filosoof John Locke (1632 – 1704) is één van de pioniers van het denken over grondrechten. Locke (1689) schetst het ontstaan van de burgerlijke samenleving (‘civil society’) als het resultaat van een sociaal verdrag. Individuen dragen rechten over aan de staat, maar behouden ook een aantal natuurlijke rechten, die de staat moet respecteren en beschermen. Hoewel hier de nadruk ligt op de klassieke grondrechten is belangrijk dat Locke spreekt van een ‘sociaal’ contract. De mens is van nature vrij, maar is ook van nature geneigd tot samenleven. Voordat een mens een aantal van zijn natuurlijke vrijheden kan overdragen aan de staat moet er sprake zijn van een samen-leving, de ‘civil society’. Grondrechten hebben een juridisch, maar ook een sociologisch karakter.
Zoals eerder bij het juridische perspectief werd besproken gaan de klassieke grondrechten vooral over beperkingen aan de overheid om op te treden, terwijl de sociale grondrechten de overheid juist een opgave geven om voor haar burgers te zorgen. De notie van een sociale opgave van de overheid gaat ver terug. De monarch, de toenmalige verpersoonlijking van de staat, werd in de 15e en 16e eeuw steeds meer herkend als instrument om het publieke welzijn te waarborgen (Lynn, 2006, p. 44).
De sociale zorg voor burgers als staatstaak heeft zich in West-Europa en de VS door de eeuwen geleidelijk ontwikkeld (De Swaan, 1988). De sociale staatszorg is niet louter ontstaan om de bescherming van de zwakkeren op zich. De Swaan schetst een ontwikkelingsproces tegen het licht van in toenemende mate complexe afhankelijkheden tussen de maatschappelijke geledingen.
71