Page 551 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

het Eelderdiepje. De landschapshistoricus Zomer heeft terecht opgemerkt dat het huidige huis niet past binnen het grachtenstelsel en dat een eventuele voorganger eerder in de noordwesthoek gezocht moet worden.733
Bouwgeschiedenis: De bouwhistorici Batjes & Ladrak hebben onderzoek verricht naar het huis Ter Hansouwe.734 Uit hun studie blijkt dat er middeleeuwse kloostermoppen in het gebouw aanwezig zijn die grofweg uit de veertiende eeuw dateren. Het gaat om secundair gebruikte bakstenen die men in de onderzijde van de noordmuur en in een gedeelte van de oostmuur heeft gemetseld.735 De stenen kunnen afkomstig zijn van een voorganger, maar ze kunnen net zo goed van een andere locatie zijn aangevoerd.
Iconografie: -
Geschiedenis: We komen voor het eerst een lid van de familie Ter Hansouwe tegen in 1376. Het gaat om Johan ter Hansouwe, die tienden te Noord-Sleen in leen hield van Reinoud van Coevorden.736 In 1383 kocht deze Johan van Godekin van Echten goederen in Haren.737 Hoewel de Ter Hansouwes als leenmannen aan de Van Coevordens waren verbonden, huldigde Herman ter Hansouwe Frederik van Blankenheim in 1395 als bisschop.738 Daarmee keerde Johan zich dus tegen zijn heer Reinoud, hoewel hij in tegenstelling tot andere Drenten niet mee had gevochten in de belegering van Coevorden. De Ter Hansouwes komen we in de daaropvolgende jaren tegen als leenmannen van de bisschop.739 Het huis Ter Hansouwe wordt voor het eerst 1418 genoemd, maar het is niet duidelijk hoe het er toen uit heeft gezien.740
Ter Molen/Schuilenburg
Direct aan de westoever van de Regge, langs een belangrijke middeleeuwse handelsroute tussen Salland en Twente, liggen de resten van kasteel Ter Molen, ook wel de Schuilenburg genoemd. Ter plekke kan via de Schuilenburgerbrug de Regge doorkruist worden. Of deze brug er ook al in de middeleeuwen was, is niet bekend, maar op deze plek lagen de dekzandkoppen dusdanig dicht bij elkaar dat het een logische locatie was om de Regge over te steken. Het huidige terrein is ingericht als archeologisch monument, hoewel de gereconstrueerde motte hypothetisch is.
Geografische coördinaten: X 228.729 / Y 491.626 Provincie: Overijssel
Gemeente: Hellendoorn
Toponiem: Schuilenburg
Datering: <1339-circa 1775
Oudst bekende functie: kasteel leenman
Archeologie: Uit archeologisch onderzoek naar het hoofdburchtterrein van het adellijk huis
Ter Molen blijkt dat de locatie niet ouder is dan de vijftiende eeuw. Waar het veertiende-
eeuwse kasteel heeft gelegen is tot dusver onduidelijk. Archeologen troffen de restanten aan
van een gebouw dat was opgetrokken uit kloostermoppen van 26 x 13,5/14 x 6 centimeter.
Af en toe is ook Bentheimer zandsteen in het muurwerk verwerkt. Of deze bouwfase uit
de vijftiende eeuw stamt, vermelden de onderzoekers niet. Buitenwerks had het gebouw C afmetingen van 18 x 18 meter. Het stond op een kasteeleiland van 26 x 26 meter. Vanaf circa
2 meter van het gebouw af zijn de restanten van een kademuur aangetroffen.741
Iconografie: In 1733 heeft Cornelis Pronk een tekening vervaardigd van Ter Molen. Daarop
is een zaalbouw te zien die mogelijk een laatmiddeleeuwse ouderdom heeft.
Geschiedenis: De eerste vermelding van Ter Molen dateert van 1339. Er is dan sprake van
een huis, zaal en hof. Samen met het zwanenvlot bij de Duivelskate, de wind en de molens
in de parochie Hellendoorn en een haven te Eelen werd het goed door Johan van der Molen
733 Zomer 2010: 10.
734 Battjes & Ladrak 2010: 36, 106.
735 Battjes & Ladrak 2010: 36, 106.
736 Zomer 2010: 9; Keverling Buisman 1980: 27.
737 OGD nr. 719.
738 OGD nr. 902.
739 Eijken 1995: nr. 1706, De tienden te Sleen waren nu een direct Stichts leen; Eijken 1995: nr. 1370.
Herman ter Hansouwe was tussen 1403 en 1410 beleend met tienden in Vollenhove.
740 Zomer 2010: 10.
741 Verlinde 1999: 179-182; Verlinde 1996a: 155.
Catalogus
549