Page 505 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Krijtenberg
Ten zuidoosten van Wijhe lag het huis Krijtenberg op de flank van een dekzandrug die ten oosten van het huis overgaat in een vlakte van ten dele verspoelde dekzanden. Ongeveer 430 meter ten noorden lag de dichtstbijzijnde doorgaande weg. Tegenwoordig is ter plekke nog steeds een restant van een rond omgracht eiland te zien dat een diameter heeft van circa 15 meter. Of dat eiland onderdeel was van een tuinaanleg of van het grachtenstelsel, is onduidelijk.471
Geografische coördinaten: X 207.050 / Y 488.150 Provincie: Overijssel
Gemeente: Olst-Wijhe
Toponiem: Krijtenberg
Datering: vóór 1448-1820
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman
Archeologie: -
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: Cornelis Pronk vervaardigde in 1730 een gewassen pentekening van het huis Krijtenberg, maar daarop zijn geen duidelijke middeleeuwse gebouwsporen traceerbaar.472 Geschiedenis: Het huis Krijtenberg is gebouwd op een borgleen van het bisschoppelijk kasteel Ter Horst: ‘Tot enen borchleen onss Huys Ter Horst 26 mergen ende drie hont lants in den kirspel van Wye ende up Wyer Merssche gelegen mit hoeren toebehoeren.’473 In 1439 komt dit leen in handen van de familie Krijte. De eerste vermelding van een adellijk huis dateert van 1448 en is ook afkomstig uit de bisschoppelijke leenregisters. Toen Evert Krijte in dat jaar met het goed werd beleend, heeft de opsteller van het register vermeld dat op dit leen een steenhuis stond dat tevens de woning was van Evert Krijte.474 Na 1505 wordt dit leengoed zelfs de Krijtenborg genoemd.475
Kuinre I
Het kasteel Kuinre-I is in de loop van de middeleeuwen verzwolgen door de zee. Na de inpolderingen van de Noordoostpolder bleek in 1942 dat resten van het kasteel toch nog bewaard zijn gebleven. Toen kasteel Kuinre werd gebouwd, lag het niet aan zee, maar in een ontgonnen gebied in het binnenland, langs het riviertje de Kuinder of Tjonger.476 Volgens diverse geschreven bronnen stond het kasteel op een berg.477 Tegenwoordig is de plek ingericht als archeologisch monument.
Geografische coördinaten: X 185.560 / Y 532.640 Provincie: Flevoland
Gemeente: Noordoostpolder
Toponiem: Kuinderbos
Datering: 1150/1200-1350/1375
Oudst bekende functie: tweede generatie bisschoppelijk kasteel C Archeologie: Na de ontdekking van kasteel Kuinre-I in 1942 hebben archeologen verschillende veldcampagnes uitgevoerd naar de overblijfselen van de burcht.478 De archeologen Van Doesburg en De Boer konden op basis van deze resultaten een fasering
Catalogus
471 Zie ARCHIS wng 13054. Hier gaat de opsteller van het formulier ervan uit dat het huis op het omgrachte eiland heeft gestaan.
472 Gevers & Mensema 1983: 372.
473 Eijken 1995: nr. 1434; vergelijk Racer 1781: 293-294. Van Krijtenberg had de beschikking over de Kuener hoven in het kerspel Wijhe, buurschap Tongeren. Hij diende hier het huis en de berg te onderhouden.
474 Eijken 1995: nr. 1434.
475 Eijken 1995: nr. 1434.
476 Van Doesburg & De Boer 2001: 19, 35, 81.
477 De Boer & Geurts 2002: 111. De berg heeft in de tweede oorkonde betrekking op terreingesteldheid en niet op een mottekasteel. Zie ook Van Doesburg & De Boer 2001: 76.
478 Van Doesburg & De Boer 2001 hebben al deze resultaten opnieuw bekeken en verwerkt in hun archeologische rapportage.
503