Page 503 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

namelijk als het erf Langeler. Een verklaring voor het bestaan van twee erven Koohorst in Ypelo zou kunnen zijn dat er sprake is geweest van een erfsplitsing.465 In de leenregisters staat verder in 1484 een uitgebreidere beschrijving van Koohorst: ‘Dat goet toe Coehorst mitter molen, vysscherye ende allen synen toebehoeren, ghelegen in den kerspel van Ryssen in die buerscop van Yppeloe ende van Enteren.’466
Kranenburg
Circa 3 kilometer ten noordoosten van de stad Zwolle stond het kasteel Kranenburg. Rondom dit huis lagen diverse doorgaande wegen. Tegenwoordig resteert niets meer van de Kranenburg.
Datering: circa 1375-1844
Oudst bekende functie: kasteel leenman
Archeologie: Tijdens archeologisch onderzoek in 2004 en 2005 konden de opgravers vaststellen dat de oudste fase van de Kranenburg bestond uit een T-vormige houten hoofdburcht die werd omringd door twee concentrische grachten.467 Dit houten, driebeukige gebouw had een T-vormige plattegrond van 20 x 11 meter buitenwerks, met een uitbouw in het zuiden van 9 x 8 meter buitenwerks. Hoewel het bij het onderzoek niet mogelijk was om de paalsporen specifiek te dateren, bleek al het vondstmateriaal op het terrein niet ouder te zijn dan 1375 en zal de houtbouw dus ook in deze periode zijn verrezen. De opgravers gaan er om onduidelijke redenen van uit dat de Kranenburg in deze oudste fase als een tiendschuur of een spieker functioneerde. Daar is wat mij betreft echter geen enkel archeologisch of historisch bewijs voor aan te dragen.468
Het is aannemelijker dat de houtbouw al functioneerde als adellijk woonhuis, want in de tweede bouwfase volgden de bouwers de oorspronkelijke vorm van de houtbouw, maar voerden ze het nu in baksteen uit. Helaas konden de opgravers ook deze tweede fase niet aan de hand van archeologische bronnen dateren.469 De verstening verliep als volgt: op de plek waar de hoofdvleugel van het houten gebouw stond, verrees een stenen zaalbouw van 12 x 6 meter met een gewelfde kelder. Op het middenterrein is vervolgens een veelhoekige ringmuur van baksteen gebouwd, die een muurdikte van circa 40 centimeter had en een funderingsgreppel van circa 1 meter breed. Zowel de zaalbouw als de ringmuur hadden bakstenen met het formaat 28/27 x 14 x 5 centimeter en 26 x 13 x 6 centimeter. De hoogte van de muur bedroeg circa 2,5 meter.
Geografische coördinaten: X 205.493 / Y 504.981 Provincie: Overijssel
Gemeente: Zwolle
Toponiem: Kranenburg
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: In 1633 verkeerde Kranenburg in ruïneuze toestand. Tekenaar Gerard ter Borch
heeft toen diverse tekeningen gemaakt van het huis. Daarop heeft hij vermoedelijk de C bakstenen zaalbouw afgebeeld die we ook uit de opgraving kennen. Toch mogen we niet te
veel conclusies verbinden aan deze tekeningen, want het is niet duidelijk hoe betrouwbaar
ze zijn.
Geschiedenis: De Kranenburg komt voor het eerst voor in geschreven bronnen in 1471. Het
huis was toen eigendom van de familie Campherbeek, maar deze verkocht het aan Reinold
van den Clooster.470 Aangezien het gebouw als steenhuis wordt aangeduid, kunnen we ervan
uitgaan dat het hoofdgebouw in deze periode al van steen was. Of de Kranenburg al eerder
als adellijk huis werd gebruikt, is onduidelijk, hoewel de archeologie daar wel op wijst.
Catalogus
465 Woolderink 2015: nr. 2659.
466 Eijken 1995: nr. 731.
467 Klomp 2008; Klomp 2009.
468 Klomp 2008: 97-100; Klomp 2009: 286-287.
469 Klomp 2008: 100-104; Klomp 2009: 277-295.
470 Gevers & Mensema 1983: 440; Ten Hove 2008: 25-26.
501