Page 447 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

kasteel de Schulenborg hebben gestaan. Zijn belangrijkste argument is de veronderstelling dat de in 1123 genoemde Schulenborg in Salland lag en dat het in 1378 genoemde toponiem Sculenborch in Berkum betrekking zou hebben op het kavel waarop Campherbeek stond. Aangezien andere Schulenborgen op grond van ligging en ouderdom zouden afvallen, moet de Schulenborg te Berkum wel het voormalig bisschoppelijk kasteel zijn, aldus Van Beek.170
In 1985 ging Van Beek nog een stap verder. Het tweede kasteel Voorst, dat door bisschop Otto II is verwoest, zou ook op de locatie van Campherbeek hebben gestaan. Van Beek geeft wel aan dat hij deze veronderstelling niet verder kan onderbouwen.171 Mijns inziens is zowel de historische koppeling van Campherbeek aan het bisschoppelijk kasteel Schulenborg als aan één van de verwoeste kastelen Voorst twijfelachtig. Hagens heeft immers overtuigend aangetoond dat de Schulenborg bij Almelo het in 1123 verwoeste bisschoppelijke kasteel is.172 Bovendien is er geen bewijs aan te dragen dat één van de kastelen Voorst te Campherbeek stond.
Maar hoe oud is het huis Campherbeek dan wel? Vanaf 1365 worden leden van het geslacht Campherbeek vermeld.173 Ze waren bisschoppelijke leenmannen.174 Naar verwachting zal daar ook een huis van stand bij hebben gehoord. De eerste vermelding van een huis dateert pas van 1595.175
Coevorden
Tussen de uitgestrekte veenmoerassen lag in de middeleeuwen een belangrijke doorgaande weg die Salland met Drenthe verbond. Precies langs deze cruciale passage door de venen verrees in de eerste helft van de twaalfde eeuw één van de eerste bisschoppelijke kastelen: Coevorden. Het kasteel bestaat nog steeds, hoewel het slechts een schaduw is van wat het ooit is geweest. Naast het kasteel ontstond in de middeleeuwen een stad.
Geografische coördinaten: X 246.607 / Y 520.304 Provincie: Drenthe
Gemeente: Coevorden
Toponiem: Coevorden
Datering: vóór 1150-heden
Oudst bekende functie: tweede generatie bisschoppelijk kasteel
Archeologie: Er zijn verschillende archeologische opgravingen uitgevoerd naar
kasteel Coevorden. De omvangrijkste opgravingen hebben onder leiding van Renaud plaatsgevonden tussen 1958-1968, maar de resultaten zijn nooit volledig gepubliceerd.
Toen Janssen in 2009 zijn onderzoek naar Coevorden publiceerde, moest hij het met
beperkte opgravingsdocumentatie doen, omdat een groot deel van de documentatie was verdwenen.176 Wel kon Janssen aan de hand van deze gegevens verschillende conclusies
trekken over de verschijningsvorm van kasteel Coevorden. Het kasteel was in de twaalfde
eeuw gebouwd op een ophoging van tenminste 2 à 3 meter. Omdat de heuvel was afgetopt C in een latere bouwfase, kon Janssen niet meer de oorspronkelijke hoogte ervan vaststellen.
Toch neemt hij aan dat het oorspronkelijke kasteel een motte was, aangezien het talud van
de heuvel zeer stijl was. Vanaf het maaiveld gezien bedroeg de diameter van de motte 40
meter. De heuvel werd geheel omringd door een houten beschoeiing.177
In 2014 is een onderzoeksrapport verschenen van een opgraving van onder andere de kasteelgracht van Coevorden.178 Daaruit blijkt dat in de middeleeuwen een natuurlijke waterloop in de nabijheid van het kasteel stroomde. De opgravers hebben tevens de
restanten van een mogelijke waterradmolen bij het kasteel gevonden.
170 Van Beek 1982: 510; Van Beek 1985.
171 Van Beek 1985: 36-37.
172 Zie in deze catalogus ‘Schulenborg’.
173 Gevers & Mensema 1983: 416.
174 Vanaf 1379 kunnen de lenen worden gevolgd, waarschijnlijk is de leenband al ouder. Getuige Eijken 1995: nr. 156 treden ze ook op als achterleenheer.
175 Gevers & Mensema 1983: 417.
176 Janssen 2009; Janssen 1972.
177 Janssen 2009: 103.
178 Lenting & Van den Graaf 2014: 273.
Catalogus
445