Page 417 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Nadat de graaf van Gelre in 1336 de huidige provincie Overijssel in pand had gekregen van bisschop Jan van Diest was de Gelderse invloed ook merkbaar in Almelo. Hoewel het oorspronkelijk charter is verdwenen, blijkt uit een overgeleverde aantekening daarvan dat heer Steven van Zuylen aan de graaf van Gelre een belofte heeft gedaan over het gebruik van Almelo.11 Conform het in 1318 uitgevaardigde leenverdrag beschouwde de graaf van Gelre Almelo als zijn kasteel. Uit een door een door de graaf aangestelde drost vervaardigde rekening blijkt voorts dat de borgmannen van Almelo, Goor en Diepenheim de graaf militair zouden bijstaan indien hij dit wenste.12
Nadat het Gelderse pandschap was beëindigd bleef de familie Van Almelo nauw betrokken bij de Gelderse adel. Erfdochter Beatrix van Almelo trouwde met knape Evert van Heeckeren. Zo kwam de familie Van Almelo verwikkeld in de Gelderse strijd tussen de Van Heeckerens en de Van Bronckhorsten en – als gevolge daarvan – ook met bisschop Jan van Arkel. In 1363 verzoende het echtpaar zich met de bisschop, waarna zij kasteel Almelo als open huis aan hem opdroegen.13 Door een open-huisverdrag aan te gaan met de bisschop voorkwamen zij dat het kasteel hetzelfde lot onderging als Voorst. In de daaropvolgende decennia zijn meerdere malen verdragen uitgevaardigd tussen de Van Almelo’s en de bisschop waarin afspraken over kastelenbouw zijn aangehaald en herbevestigd.14 Uit de lijst van leenmannen blijkt dat in 1379 ‘Die vriheit der herscap van Almelo’ nog steeds een bisschoppelijk leen was.15
Toch beschermde de bisschop de Van Almelo’s niet altijd, want in 1389 sloot hij een verdrag met de graaf van Bentheim.16 Zij beloofden elkaar geen schade toe te brengen. Uitgezonderd van deze overeenkomst waren de in het Oversticht gelegen huizen Almelo, Twickelo, het huis van Arend van den Grimberg en dat van Evert van Langen.
In 1492 krijgen we een kleine aanwijzing over het uiterlijk van het kasteel. In een oorkonde over een schenking van renten aan de vicarie van Almelo staat namelijk een stuk land vermeld dat ‘Berchvr[...]land’ heet.17 En in 1540 is er sprake van een ‘berchvrede en een stede’.18 Van deze bergvrede is bovengronds niets meer zichtbaar, want in 1652 was het oude kasteel Almelo vervangen door een herenhuis.19
Ammerckehoern
Tussen 1400 en 1405 was bisschop Frederik van Blankenheim in oorlog met de stad Groningen, omdat de burgers van die stad weigerden de bisschop als heer te huldigen. In deze oorlog liet de bisschop verschillende verdedigingswerken aanleggen, waaronder Ammerckehoern ten zuidoosten van de stad Groningen bij de rivier de Hunze.
Geografische coördinaten: X 237.824 / Y 579.690
Provincie: Groningen
Gemeente: Groningen
Toponiem: Uilkenham C Datering: tussen 1400 en 1405 gebouwd, in 1405 afgebroken.
11 OBO V nr. 1169, zie aantekeningen aldaar.
12 Muller 1897: 129.
13 RHA 51.
14 Zie de bijlagen van hoofdstuk 3.
15 Eijken 1995: nr. 1 en nr. 2.
16 UA BA nr. 469.
17 RHA I nr. 665.
18 Hagens 2007: 27.
19 Gevers & Mensema 1995:70.
20 Van den Broek 2016: 15-17.
Oudst bekende functie: tijdelijk bisschoppelijk kasteel
Archeologie: Hoewel de historicus Van Den Broek de ligging van het toponiem Ammerckehoern heeft weten te traceren, zijn op oud kaartmateriaal en het AHN2 geen sporen zichtbaar van een mogelijk kasteelterrein.20 Ter plekke zijn ook geen archeologische waarnemingen bekend.
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: -
Catalogus
415