Page 408 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Hoofdstuk 6
geschetst van de rol van het kasteel in de middeleeuwse samenleving. Vooral de studies naar territoriumopbouw zijn hierbij interessant, aangezien zo een overzicht wordt verkregen in de kasteelontwikkeling van de aan elkaar grenzende gebieden. Daarvoor hebben we in de vorige paragraaf reeds enkele aanzetten gegeven. Op deze wijze krijgen we veel meer inzicht in wat middeleeuwers zelf in een bepaalde tijd en regio dachten over de gebouwen die wij nu als kasteel beschouwen.
Het kasteellandschapsmodel kan ook als uitgangspunt dienen voor toekomstige studies naar één kasteel of een microregio. Nederlandse onderzoekers beschrijven tot op heden bij dit soort thematische studies vooral de bouwgeschiedenis en de bezitsgeschiedenis van de burcht en zijn bewoners en laten dan de andere functies vaak onderbelicht. Zoals de deelstudies naar de Hunenborg en Zuidwest-Twente hebben uitgewezen, kunnen ook de economische, sociale en religieuze functies van kastelen door toepassing van het model beter worden ontsloten.68
Uiteraard zijn onderzoekers voor de reconstructie van kastelenlandschappen altijd afhankelijk van de kwaliteit en kwantiteit van de beschikbare bronnen. We hebben voor het Oversticht vastgesteld dat die gegevens lang niet altijd aanwezig waren. Vooral archeologische bronnen bleken sterk ondervertegenwoordigd. Als er al archeologisch onderzoek naar een kasteel heeft plaatsgevonden, hebben onderzoekers zich meestal alleen op de hoofdburcht gericht. Onze studie heeft echter aangetoond dat niet alleen de hoofdburcht maar ook de omringde wallen, grachten, voorburchten en bolwerken essentiële onderdelen van het kasteel waren. Het zou daarom lonen bij toekomstig archeologisch onderzoek meer rekening te houden met de aanwezigheid van dergelijke structuren. Verder heeft de studie naar de Hunenborg uitgewezen dat door gericht archeologisch en historisch-ecologisch veldwerk uit te voeren het veel beter mogelijk is een kasteellandschap te reconstrueren. Archeologen zouden daarom ook bij toekomstig onderzoek er verstandig aan doen meer data te verzamelen over de paleoecologie rondom de kastelen, aangezien op deze wijze het best kan worden begrepen in wat voor soort fysiek landschap ze zijn gebouwd.
De resultaten van dit proefschrift kunnen ook worden gebruikt om nieuwe terreinen op te sporen. Uit de analyse van het Overstichtse kastelenlandschap blijkt namelijk dat bouwheren duidelijke voorkeuren hadden voor de plek waar zij hun kasteel lieten bouwen. Het zou in de toekomst lonen om op soortgelijke locaties waar nu nog geen kasteelterrein bekend is, bijvoorbeeld bij voorden, te kijken of daar fysieke sporen van versterkingen zichtbaar zijn. Onderzoekers kunnen hiervoor lucht- en satellietfoto’s, het AHN, oude kaarten en toponiemen gebruiken.
Met deze bespreking over de toepassing van het model van kasteellandschap sluiten we dit proefschrift af. We hopen met dit onderzoek een bijdrage te hebben geleverd aan de ontwikkeling van een brede interdisciplinaire en ruimtelijke benadering naar kastelen en daarmee aan de theorie- en methodologievorming van kastelenonderzoek.
406
68 Vandenberghe 2019. Het eerste onderzoek waarin het model buiten het Oversticht is toegepast, namelijk naar het kasteel Voormezele in België, ondersteunt deze veronderstelling.