Page 113 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Grafiek 2.5: Frequentieverdeling van de eerst aantoonbare eigenaren van middeleeuwse kasteelterreinen in het Oversticht (n=134).
Wanneer we de eerst aantoonbare eigenaar afzetten tegen de oudst bekende datering van de kasteelterreinen (deze vallen overigens veelal samen), dan zien we dat vóór 1200 twee groepen burchten bouwden of bezaten. Tot de eerste groep behoren de edelvrije heren van Diepenheim (Diepenheim-I) en de graven van Dale-Diepenheim (Diepenheim- II). De Utrechtse bisschop kan tot de tweede groep worden gerekend met de bouw of het eigendom van de Hunenborg, Schulenborg, Coevorden, Bentheim en Vollenhove (grafiek 2.6). Voor kasteel Goor is het niet zeker of het door de bisschop of zijn edelvrije leenman is opgetrokken.
Vanaf 1200 traden vooral de ministerialen als bouwheren op. Vooral tussen 1300 en 1400 zien we een flinke groei van het aantal kastelen en mogelijke kastelen dat in opdracht van deze groep is geconstrueerd. Daarbij is het bij veel terreinen wel de vraag in hoeverre de huizen ten tijde van de oudste vermelding al tot kasteel waren omgevormd.
Tussen 1400 en 1450 was de bisschop weer de hoofdverantwoordelijke voor de bouw van nieuwe kastelen, hoewel ook toen nog altijd edelen als bouwheer optraden. Dat laatste geldt zeker voor de tweede helft van de vijftiende eeuw.
Behalve voornoemde bouwheren zijn er ook nog verschillende kleine groepen kastelenbouwers. Zo lieten partijen als het Groningse stadspatriciaatsgeslacht de Gelkingen en partijen als communale organisaties in het eerste kwart van de dertiende eeuw drie kastelen bouwen. De stad Deventer bouwde vanaf ongeveer 1400 haar eigen versterkingen in de omgeving van de stad.
Het fysieke territoriale landschap
3% 1% 1%4%
15%
b i ss c ho p
edelvrij
ministeriaal
bisschop of edelvrij bisschop ofministeriaal partij
stad onbekend
3%
56%
17%
2
111