Page 57 - POLITIEK OF MANAGEMENT?

VIER PERSPECTIEVEN OP OPENBAAR BESTUUR
casussen centraal staat. Dit taakveld was lange tijd onder de noemer ‘armen-
zorg’ het domein van particulier initiatief, waarbij de gemeente hooguit een
regierol voerde. Geleidelijk trokken gemeenten de armenzorg als autonome
taak naar zich toe. Met de totstandkoming van de Algemene bijstandswet
(Abw) in 1995 nam het Rijk deze taak op zich in (politiek) medebewind met de
gemeente. 2 De sociale wet- en regelgeving die binnen dit taakveld wordt uitgevoerd en
de voorafgaande beleidsvorming vinden in eerste instantie op nationaal niveau plaats. Het onderliggende politieke proces van kaderstelling en controle ligt daarmee voor een belangrijk deel bij de nationale regering en volksvertegenwoordiging. Of de lokale uitvoering vervolgens gemeentelijk of intergemeentelijk wordt uitgevoerd heeft op het politieke proces op nationaal niveau geen effect. En omdat de wet- en regelgeving in de eerste plaats nationaal tot stand komt, zou verondersteld kunnen worden dat intergemeentelijke uitvoering vanuit het politieke perspectief lokaal geen effect te zien zou geven. De nationale wetgever heeft het taakveld echter met reden in medebewind aan de gemeente gegeven. Medebewind is bedoeld om op lokaal niveau het beleid en de uitvoering op de lokale omstandigheden aan te kunnen passen. Daarmee kan de politiek, zij het binnen nationaal bepaalde kaders, lokaal afwegingen en keuzes maken.
In eerste instantie lijkt de overdracht van Rijkstaken in medebewind aan het lokale niveau daarmee een versterking van de lokale democratie. Maar als het Rijk de regeldruk opvoert en zo kaders (te) strak maakt, dan verandert politiek medebewind in mechanistisch medebewind (Derksen, 1996a), waarbij de gemeente een uitvoeringsfiliaal van het Rijk wordt. Maar wel een uitvoeringsfiliaal waarbij de financiële consequenties lokaal worden neergelegd, wat kleine gemeenten kwetsbaar maakt (Derksen, 2013). Metdetijdheefttoegenomenregeldrukhetmedebewindopdebijstandswetten doen verschuiven van politiek via ambtelijk naar mechanistisch (Derksen, 1996a). Met de overgang naar de Wet werk en bijstand (WWB) in 2004 zijn echter weer meer verantwoordelijkheden bij de gemeenten gelegd (Klosse & Noordam, 2010). De memorie van toelichting op de Wet bundeling uitkeringen inkomensvoorzieningen aan gemeenten suggereert ook dat de nationale wetgeving bij het medebewind op het werkterrein van de sociale dienst niet slechts een mechanistische uitvoering op het oog had: “Maatschappelijke vraagstukken manifesteren zich bij uitstek op gemeentelijk niveau. Het kabinet
55