Page 566 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

jaar nieuwe kastelen mocht bouwen of vergroten, op de kastelen Voorst en Rechteren na.819 Kasteel Rechteren was het stamkasteel van een tak van de familie Van Voorst en tevens een open huis en leen van de bisschop. Het is mogelijk dat op een zeker moment ook zo’n open-huisverdrag en leenband zijn opgesteld voor Voorst in relatie tot de bisschop, hoewel daar geen oorkonden van bewaard zijn gebleven. Een dergelijk verdrag zou in ieder geval verklaren waarom kasteel Voorst ook dergelijke privileges had.
Bisschop Jan van Arkel had de bijstand van de heren van Voorst nodig tegen de invallen van de graaf van Gelre.820 De toenmalige kasteelheer, Zweder van Voorst, probeerde van deze situatie te profiteren door in ruil voor zijn steun de nodige privileges af te dwingen bij Van Arkel. Daarin leek hij aanvankelijk te slagen, want hij sloot met de bisschop overeenkomsten over het bezit van de goederen van de abdij Essen, de verdeling van de Mastenbroek en de toewijzing van leengoederen en rechten door de bisschop aan hem. Hij mocht nu de lage rechtspraak rondom de burcht uitoefenen. Ook zou de bisschop Van Voorst helpen om een parochiekerk te Voorst te stichten.821 Zweder van Voorst probeerde op deze manier rond zijn kasteel een aaneengesloten bezit van goederen en rechten te creëren. Volgens de historicus Ten Hove zijn deze afspraken uiteindelijk niet uitgevoerd, omdat de familie Van Voorst betrokken raakte in de strijd tussen de Van Heeckerens en de Van Bronkhorsten. De Van Voorsten hoorden bij eerstgenoemde partij.822 Nadat de Van Heeckerens op 25 mei 1361 waren verslagen was ook de positie van Zweder van Voorst verzwakt. Volgens Ten Hove is deze verzwakking ook de reden waarom uiteindelijk in 1362 kasteel Voorst werd belegerd.823 De nieuwe hertog Eduard van Gelre sloot namelijk een bondgenootschap met bisschop Jan van Arkel. Beiden wilden graag af van Van Voorst. De stad Zwolle wilde dat ook en sloot zich aan bij de bisschop. Tot slot werden ook nog Deventer en Kampen geronseld om het kasteel succesvol te belegeren, waarna het vervolgens werd afgebroken.824
De Vermeerderaar van Beke heeft de belegering beschreven. Behalve een schets van de veldslag krijgen we aan de hand van deze tekst ook een indruk van het uiterlijk van kasteel Voorst.825 Deze beschrijving komt aardig overeen met wat archeologisch is aangetroffen. Het kasteel had volgens de Vermeerderaar dubbele grachten, was aan beide zijden omgeven door een ringmuur en had een vierkante voorburcht. De ringmuur zou 80 voet hoog en 12 voet dik zijn geweest.
Uit het verzoeningsverdrag tussen de bisschop en de zonen van de inmiddels overleden Zweder van Voorst kan nog meer informatie worden vergaard over het uiterlijk van de burcht.826 Er staat namelijk in dat de bisschop de hofstede tot Voorst mocht behouden zoals deze binnen de buitenste grachten was gelegen inclusief de buitenste voorburcht en het huis, voor zover dit met rode steen van de binnenste voorburcht was bekleed. Getuige dit stuk was er dus sprake van een hofstede die aan de buitenste grachten van het stelsel van meervoudige wallen en grachten was verbonden en van een tweede voorburcht die blijkbaar niet helemaal was geslecht. Waarschijnlijk hebben de afbuigende grachten in het oosten en het westen van het kasteel iets te maken met de ligging van deze twee terreinen. Tijdens het archeologisch onderzoek zijn de hofstede en de tweede voorburcht niet gevonden, omdat deze waarschijnlijk buiten de zoeksleuven lagen. Kasteel Voorst was dus nog omvangrijker dan dat archeologisch is gekarteerd.
Vrydemahuys
Het Vrydemahuys wordt slechts één keer in een oorkonde genoemd. Het was gelegen in de buurt van de stad Groningen, maar de exacte locatie is tot op heden niet gevonden. Volgens
819 ZR I 7.
820 Bruch 1982: 195.
821 UA BA nr. 443.
822 Ten Hove 2005: 34.
823 Ten Hove 2005: 34-35.
824 Bruch 1982: 211.
825 Bruch 1982: 211-212.
826 ZR I nr. 52.
564