Page 427 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

bouwhistorisch onderzoek is verricht, is dit een lastige taak. Bouwhistoricus Olde Meierink vermoedt op basis van stilistische kenmerken dat een deel van het metselwerk van de Kronenburg uit de twaalfde eeuw stamt. Dit zou volgens hem ook kunnen gelden voor de kern van de kruittoren.
Iconografie: Van kasteel Bentheim zijn verschillende tekeningen en schilderijen gemaakt vanaf de zeventiende eeuw. Hoewel deze ongetwijfeld handig zijn voor de bestudering van jongere fasen, kan er aan de hand van deze kunstwerken geen duidelijk beeld worden verkregen van de twaalfde-eeuwse fase.
Geschiedenis: Bisschop Hartbert van Bierum usurpeerde in 1143 kasteel Bentheim met bijbehorend allodiaal bezit nadat hij graaf Otto van Rijnpalts in de buurt van Ootmarsum had verslagen (zie paragraaf 3.2). Harbert liet daarop graaf Otto zijn kasteel in leen aan de Utrechtse kerk opdragen. De bisschop bepaalde dat een deel van kasteel Bentheim voor hem was en liet daar een residentie en een kapel bouwen.61 Dat Bentheim daarna als bisschoppelijk kasteel werd gezien blijkt uit een op 28 juni 1159 uitgevaardigde oorkonde. De paus verklaarde toen dat hij de Utrechtse kerk in bescherming nam, inclusief het goederenbezit. In de bij de akte behorende lijst van bisschoppelijke bezittingen werden Coevorden en Bentheim genoemd als bisschoppelijk kastelen.62
Onder het episcopaat van bisschop Boudewijn (1178-1196), die de broer was van de graaf van Bentheim, is de leenband tussen de bisschop en de graaf volgens de anonieme schrijver van de Narracio sterk verwaarloosd als gevolg van broederliefde.63 Dit blijkt ook uit een valse oorkonde, het zogenoemde Memoriale Adelboldi, dat de werkelijke situatie aan het einde van de twaalfde eeuw zou weerspiegelen.64 Hierin wordt de graaf van Bentheim wel als grote leenman van de Utrechtse kerk vermeld, maar naast het burggraafschap van Utrecht en vele goederen wordt het kasteel Bentheim niet genoemd, dit in tegenstelling tot kasteel Goor. Bentheim is dus slechts voor een periode van ongeveer vijftig jaar Stichts geweest, maar vervulde in die periode wel een residentiële functie voor de bisschop.
Bevervoorde/Beverfeurde
In de door de bisschop gestichte stad Rijssen liggen de restanten van het huis Bevervoorde dat als residentie van het gelijknamige geslacht diende. Bovengronds is niets meer zichtbaar van dit huis.
Geografische coördinaten: X 232.190 / Y 480.700 Provincie: Overijssel
Gemeente: Rijssen-Holten
Toponiem: Bevervoorde
Datering: vóór 1505-1939
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman
Archeologie: In 1995 hebben archeologen de resten van het adellijk huis Bevervoorde opgegraven. De resultaten daarvan zijn gepubliceerd door de toenmalige provinciaal C archeoloog Verlinde.65 Tijdens de opgraving vonden de archeologen fundamenten van
een bakstenen huis van 21 x 20 meter buitenwerks met een fundamentbreedte van 0,75
meter. De muren waren zowel op puin als keien gefundeerd of lagen koud op de grond. Het
huis was opgebouwd uit kloostermoppen van slechte kwaliteit en de buitenmuren werden
vanuit de binnenkant ondersteund door een houten constructie. De opgravers vonden ook scherfmateriaal, maar konden daar geen specifieke datering aan verbinden in relatie tot de gevonden sporen. Verlinde meent daarom dat de bouw zowel in de veertiende, vijftiende
als eerste helft van de zestiende eeuw kan hebben plaatsgevonden, maar niet vóór 1300.
De ovale vorm van het grachtenstelsel, zoals dit op de kadastrale minuut van 1832 te zien
is, is waarschijnlijk niet de oorspronkelijke vorm. Een eenduidig antwoord op de vraag of
we hier te maken hebben met een adellijke residentie van vóór 1450, valt op basis van de beschikbare archeologische gegevens niet vast te stellen.
61 Van Rij 1989: 4-5.
62 OSU nr. 426.
63 Van Rij 1989: 4-5.
64 OSU nr. 174: In hoofdstuk 5 wordt dieper ingegaan op de context van dit falsum.
65 Verlinde 1996a: 155.
Catalogus
425