Page 8 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

6
Voorwoord
Het begon allemaal in het najaar van 2009. Als bachelorstudente aan het Groninger Instituut voor Archeologie was ik op zoek naar een scriptieonderwerp. Mijn hele leven woon ik al in het dorp Eelde. En laat daar nu een bijzonder archeologisch monument zijn: de Waterburcht. Om eerlijk te zijn wist ik tot het einde van 2009 niets over dit kasteelterrein. Wie had het gebouwd en hoe had het er eigenlijk uitgezien? Een bezoek aan het terrein, hoewel het slechts 1200 meter van mijn toenmalige huis aflag, had ik nog nooit gebracht. Toch voelde ik een drang om meer te weten te komen over de Waterburcht en andere kastelen in Noordoost-Nederland. Die interesse heeft vanaf dat moment mijn leven veranderd: na de bachelorscriptie volgden de onderzoeksmasterscriptie en dit promotieonderzoek met kastelen in de hoofdrol.
Al tijdens mijn bachelorscriptie raakte ik gefascineerd door het enorme grachten- en wallenstelsel dat de Waterburcht omringde. Waarom lag het daar? Was er ook een afbuiging van het grachtenstel die een derde voorburcht omsloot, zoals bekend was bij enkele andere voorbeelden in Nederland? En hoe bijzonder is nu eigenlijk zo’n stelsel van meerdere wallen en grachten? Ik slaagde er destijds niet in om deze vragen goed te beantwoorden. Nu, meer dan tien jaar verder, heb ik in dit promotieonderzoek oplossingen gevonden.
Zo’n promotieonderzoek komt natuurlijk niet zomaar tot stand. Als pas afgestudeerde bijna 25-jarige had ik maar weinig ervaring met het opzetten van zo’n groot onderzoek en alle aanverwante zaken. Dankzij de begeleiding en coaching van mijn eerste promotor, Theo Spek, heb ik vanaf dat moment mijzelf kunnen ontwikkelingen. Theo, bedankt voor al jouw gesprekken, geduld, ideeën, en opmerkingen. De ervaring die ik heb opgedaan bij het Kenniscentrum Landschap heeft mijn leven in zeer positieve zin veranderd. Jouw ideeën en opvattingen over wetenschappelijk onderzoek helpen mij ook in mijn huidige werk om helder en gestructureerd werkzaamheden op te pakken.
Mijn tweede promotor, Hans Mol, ben ik ook zeer erkentelijk. Als hardcore-archeoloog waren geschreven bronnen aanvankelijk voor mij een ‘onontgonnen wildernis’. Hans, met behulp van jouw tips en kritische kanttekeningen heb ik deze 'mediëvistische wildernis van het Oversticht' in cultuur kunnen brengen. Ook mijn derde promotor, Gilles de Langen, ben ik zeer dankbaar voor zijn scherpe opmerkingen en ideeën over zowel de inhoud als de indeling van dit proefschrift.
Mijn paranimf Ben Olde Meierink van de Nederlandse Kastelenstichting ben ik ook zeer erkentelijk voor zijn betrokkenheid bij dit proefschrift. Ben, je was altijd bereid om te discussiëren over de Overstichtse kastelen. Met jouw fabelachtige kennis van Europese kastelen deelde je altijd relevante bronnen. Ik ben je ook zeer dankbaar dat je me hebt geïntroduceerd in het netwerk van de Nederlandse en Europese kasteelkundigen. De congressen in Braubach (Duitsland), Bad Neustadt an der Saale (Duitsland) en Roscommon (Ierland) waren onvergetelijk.
Ook de andere paranimf en collega-promovendus, Harm Smeenge, ben ik zeer dankbaar voor alle interessante gesprekken over het onderzoek en de wederzijdse steun tijdens het schrijven van onze proefschriften. Het Hunenborg-avontuur was geweldig: door onze samenwerking hebben we het kasteellandschap goed kunnen reconstrueren. Dat we in dezelfde week kunnen promoveren zie ik als een prachtige afsluiting van dit hele traject.
Tijdens het proefschrift heb ik samengewerkt met andere onderzoekers. Hoofdstuk 4 is tot stand gekomen in samenwerking met historisch ecoloog Harm Smeenge en archeoloog Huub Scholte Lubberink. Betreffende hoofdstuk 5 heb ik veel gegevens uitgewisseld met middeleeuws historicus Hein Jongbloed, die in november 2019 is gepromoveerd. De uitvouwkaart van het Oversticht is vormgegeven door landschapshistorica Shera van den Wittenboer. In het bijzonder wil ik graag nog historische boerderij-onderzoeker en groot