Page 486 - Het middeleeuwse kastelenlandschap van het Oversticht - Diana Spiekhout

Iconografie: -
Geschiedenis: De hof te Hemmen is in de veertiende en vijftiende eeuw in bezit van de riddermatige familie Polman. Dit geslacht hield de hof in 1394 en mogelijk ook al eerder in leen van de bisschop van Utrecht.385 Het is onduidelijk of de hof in 1394 al was versterkt en functioneerde als huis voor de familie Van Polman.
Hengelo
Aan de zuidwestrand van de Hengelose es lag het huis Hengelo. Ongeveer 200 meter ten zuiden daarvan lag een belangrijke doorgaande weg en circa 200 meter ten westen stroomde de Woolderbeek, die ook in verbinding stond met het grachtenstelsel van de hof.
Datering: circa 1300/1400-1830
Oudst bekende functie: mogelijk kasteel leenman
Archeologie: In 1995 is uitgebreid archeologisch onderzoek verricht naar het hoofdburcht- en voorburchtterrein van het in de negentiende eeuw gesloopte huis Hengelo.386 Daaruit blijkt dat op het terrein van het zeventiende-eeuwse huis verschillende middeleeuwse voorgangers hebben gestaan. De oudste fase, die de opgravers niet specifieker hebben kunnen dateren dan de veertiende eeuw, bestaat uit een restant van een gebouw met een fundering van heipalen waarop Bentheimer zandsteenbrokken zijn gelegd. De fundering heeft afmetingen van 5 x 3,7 meter buitenwerks en wordt omspoeld door een gracht van tenminste 10 meter breed. De archeoloog Verlinde heeft dit als de restanten van een weerspieker geïnterpreteerd.387
In de vijftiende eeuw breidde men het omgrachte binnenterrein uit door de noordelijke gracht te dempen en deze 15 meter in noordelijke richting op te schuiven. Er werd naast het veertiende-eeuwse gebouw een groter bakstenen bouwwerk aangelegd. De opgravers konden niet precies vaststellen of dit nieuwe gebouw in één of twee fasen is opgetrokken. Het was buitenwerks 10 x 8 meter. Wanneer er sprake was van een eerste en tweede fase zou het bouwwerk in de eerste fase de afmetingen van 10 x 4 meter buitenwerks hebben gehad. Rond 1525/1530 bouwde men een nieuw adellijk huis met voorterrein.388
Geografische coördinaten: X 250.707 / Y 476.520 Provincie: Overijssel
Gemeente: Hengelo
Toponiem: Hengelo
Het is de archeologen niet gelukt om op basis van de gevonden sporen, structuren en vondsten tot een duidelijk inzicht in de functies van de gebouwen te komen. Om deze te verklaren hebben zij zich daarom vooral gewend tot geschreven bronnen, zoals onder het kopje ‘geschiedenis’ wordt toegelicht.
Bouwgeschiedenis: -
Iconografie: -
Geschiedenis: De hof Hengelo was een Stichts leen waarmee in de late middeleeuwen het riddermatige geslacht Van Rutenberg was beleend.389 Deze familie had de hof echter in achterleen gegeven aan de leenkamer van het adellijk huis Zuthem.390 De erfmarkenrichterschappen van de markes Woolde, Groot Driene, Klein Driene en Oele waren aan de hof verbonden.391 Of er ook in de veertiende en vijftiende eeuw al sprake was van adellijke bewoning kan niet worden vastgesteld op basis van de beschikbare bronnen.
De eerste vermelding van een huis dateert pas van circa 1525-1530. Dit gebouw verrees in opdracht van Frederik van Twickelo.392 Uit het jaar 1559 is een getuigenverklaring bekend
385 Eijken 1995: nr. 1853. Zie ook Brood 1998.
386 Verlinde 1996.
387 Verlinde 1996: 90-95.
388 Verlinde 1996: 85, 95-97, 101.
389 Eijken 1995: nr. 288.
390 Woolderink 2013: nr. 1666a.
391 Woolderink 2013: nr. 1666a.
392 Reynders et al. 1996: 56.
484