Page 152 - kennis en praktijk in de gehandicaptenzorg
P. 152

Dit komt ook terug in de verhalen van de deelnemers: een organisatie die een nieuwe werkwijze oplegt tegenover medewerkers die zich daaraan onderwerpen zonder zich de werkwijze eigen te maken. Maar ook medewerkers die in het verweer komen en – expliciet of impliciet – weigeren de nieuwe werkwijze toe te passen. Het patroon is ook te zien in wat de deelnemers vertellen over de relatie tussen medewerkers en cliënten. Enerzijds zijn er medewerkers die hun cliënten willen beschermen en anderzijds cli- enten die zich afhankelijk opstellen.
Derde positie
Wanneer mensen in een dergelijke relatie terechtkomen, is het volgens Benjamin (2004) moeilijk daar verandering in aan te brengen. Vaak versterken mensen elkaar juist in hun superieure dan wel ondergeschikte rol. Om hieraan te ontsnappen is vol- gens Benjamin een derde positie nodig, die ruimte creëert om anders naar zichzelf en de ander te kijken. Door een derde positie zijn mensen bereid iets van zichzelf los te laten, dat hen belemmert om tegemoet te komen aan het beroep dat de ander op hen doet. In het vorige hoofdstuk heb ik aan de hand van Benjamin een aantal kenmerken van een derde positie beschreven. Eén daarvan is dat om te komen tot een derde positie in een situatie waarin mensen tegenover elkaar staan, doorgaans één het initiatief moet nemen. Volgens haar is het daarbij bijna onvermijdelijk om je kwetsbaar op te stellen, zonder dat je er op voorhand van uit kan gaan dat de ander daarin volgt.
Een tweede kenmerk is dat de derde positie aansluit op wat de betrokkenen gemeen- schappelijk hebben. Een derde positie komt niet tot stand wanneer de één zich aan de ander aanpast, maar als beiden zich op elkaar afstemmen. Een derde positie geeft mensen zo het gevoel dat ze iets met elkaar gemeen hebben.
Een ander kenmerk is dat uit de derde positie blijkt dat de één de ander aanvoelt, maar wel zichzelf blijft. Het resultaat daarvan is dat de ander zich begrepen voelt, maar te- gelijkertijd aan het denken wordt gezet door een ander beeld, idee of interpretatie dan hij of zij zelf heeft.
Het laatste kenmerk is dat een derde positie altijd tijdelijk van aard is. Vroeg of laat steken opnieuw gevoelens van onzekerheid, schaamte, zwakte of kwetsbaarheid op, waardoor mensen weer tegenover elkaar kunnen komen te staan. Dan moet opnieuw een derde positie gevonden worden. Hoe vaker mensen dit doen, hoe makkelijker hun dit afgaat. Dat komt mede doordat ze vertrouwen ontwikkelen in hun vermogens om een derde positie te creëren en daardoor eerder geneigd zijn daartoe het initiatief te nemen zonder zeker te zijn dat dat ook lukt.
De deelnemers aan het coöperatief onderzoek tonen verschillende voorbeelden van hoe deze studie hen heeft aangemoedigd tegemoet te komen aan een beroep op hen waar ze moeite mee hebben. In de manier waarop ze dat doen, komen Benjamins ken- merken van een derde positie naar voren. Zoals de deelnemer die niet goed weet hoe deze een cliënt moet informeren over de veranderingen, omdat zij verwachtte dat deze het daar moeilijk mee zou hebben. Door het de cliënt te vragen wat deze van de veran- deringen vindt, ontstond een gesprek waardoor de deelnemer anders naar zichzelf en de cliënt gaat kijken. Een ander voorbeeld zijn de twee deelnemers die in het kader van
154



























































































   150   151   152   153   154